Bệnh zona gây ra bởi Varicella zoster virus (VZV) thuộc họ herpes virus. Ở người, sơ nhiễm với VZV xảy ra khi virus xâm nhập tiếp xúc với màng niêm mạc của đường hô hấp hoặc kết mạc. Khi mắc zona, nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, phổ biến nhất là đau dây thần kinh sau zona. Nếu ai đã từng mắc căn bệnh này mới thấu hiểu được những phiền toái, khó chịu do zona gây ra.
Bệnh zona còn được gọi là herpes zoster là bệnh nhiễm trùng do Varicella zoster virus gây ra. Virus này ban đầu gây bệnh thủy đậu (varicella) thường gặp ở trẻ em, sau đó nằm yên trong hạch rễ thần kinh hàng chục năm và có khả năng tái phát sau này dưới dạng bệnh zona. Tuy nhiên trên thực tế không phải tất cả những người nhiễm VZV đều phát triển thành zona. Các số liệu thống kê cho thấy khoảng 95% người trưởng thành có kháng thể đối với VZV. Khoảng 10-20% những người có sơ nhiễm đối với VZV sẽ mắc zona. Do đó một người ở bất cứ độ tuổi nào nếu đã nhiễm VZV trước đó đều có khả năng phát triển zona, tuy nhiên tỷ lệ mắc bệnh sẽ tăng theo tuổi. Trên thực tế Zona hiếm gặp ở trẻ em và thanh niên, chỉ dưới 10% bệnh nhân zona nhỏ hơn 20 tuổi. Trên 60% bệnh nhân zona trên 50 tuổi. Điều này cho thấy nhóm có nguy cơ cao là người cao tuổi sức khoẻ suy giảm, người suy giảm miễn dịch.
Đối với trẻ nhỏ bệnh zona thường lành tính và ít để lại di chứng, trong khi người trưởng thành, bệnh có thể chuyển biến nặng hơn và thường gây di chứng. Tổng hợp từ các số liệu cho thấy sau khi mắc zona, tỷ lệ xuất hiện biến chứng đau thần kinh ở người trên 50 tuổi cao gấp 15-25 lần so với người dưới 30 tuổi.
Triệu chứng của bệnh zona ở giai đoạn đầu là đau và dị cảm ở da, trước phát ban từ 1 đến 3 ngày, đôi khi kéo dài 1 tuần hoặc lâu hơn. Những cảm giác ở da khác nhau, từ ngứa, nóng rát đến đau dữ dội, đau sâu bên trong, các cơn đau liên tục hoặc ngắt quãng. Sau đó xuất hiện các sẩn hồng ban. Sau 12 đến 24 giờ hình thành bóng nước rồi hóa đục (mụn mủ) vào ngày thứ ba. Bóng nước khô và đóng vảy từ 7 đến 10 ngày, các lớp mày tồn tại 2 đến 3 tuần.
Ở người bình thường, các tổn thương mới tiếp tục xuất hiện trong 1 đến 4 ngày có khi kéo dài tới một tuần. Phát ban nghiêm trọng và kéo dài lâu hơn ở người cao tuổi, phát ban ít trong thời gian ngắn thường gặp ở trẻ em. Tổn thương da thường tập trung ở vùng hông, lưng, cổ, đùi, hay một bên mặt, ngoài ra còn có thể gặp ở mắt, tai và niêm mạc miệng. Đôi khi, tổn thương da có thể bị nhầm do tiếp xúc với con giời leo nên dân gian hay gọi là “bệnh giời leo”.
Ngoài các biểu hiện đặc trưng trên, đau là triệu chứng đáng lưu ý chiếm >85% bệnh nhân trên 50 tuổi, tuy nhiên một số bệnh nhân khi mắc zona không bị đau. Đau trong giai đoạn cấp kéo dài 30 ngày đầu sau phát ban từ nhẹ đến nặng. Các biểu hiện như đau nhói, bỏng rát, đau bụng, đau như bị đâm.. Đau dọc theo dây thần kinh, một nửa bên cơ thể, một số bệnh nhân cường độ đau cao gây ảnh hưởng thể chất, tinh thần và chức năng xã hội. Một số bệnh nhân khác xuất hiện tình trạng ngứa khắp người…
Triệu chứng đau trong giai đoạn cấp ở mức độ nặng là phát ban ở da với tỷ lệ là >50 tổn thương như sẩn, mụn nước hoặc mụn nước bị vỡ. Vị trí bệnh zona là xuất hiện ở vùng mặt hoặc thân mình. Các yếu tố làm tăng nguy cơ đau dây thần kinh sau zona là người trên 50 tuổi. Khoảng 80-85% trường hợp PHN xảy ra ở bệnh nhân zona trên 50 tuổi. Tỷ lệ mắc và mức độ đau gia tăng theo tuổi.
Bệnh zona do virus varicella-zoster gây ra. Bất kỳ đối tượng nào cũng có thể mắc zona thần kinh, trong đó những người từ 60 trở lên có nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng như suy giảm miễn dịch. Để điều trị zona cần chăm sóc tốt sức khoẻ, vệ sinh đúng cách để tránh bị bội nhiễm dẫn đến tình trạng viêm nhiễm, mưng mủ. Khi đó bệnh nhân sẽ xuất hiện triệu chứng sốt cao và virus có nguy cơ lây lan sang các vùng khác trên cơ thể nguy cơ bội nhiễm gây nguy hiểm đến sức khỏe thậm chí tính mạng. Những trường hợp vùng da bị nhiễm bệnh ở gần mắt có thể làm giảm thị lực, dẫn đến mù lòa vĩnh viễn nếu không được can thiệp kịp thời.
Bệnh zona được điều trị bằng một số biện pháp như dùng thuốc hoặc kem bôi tùy theo từng giai đoạn bệnh. Tuy nhiên đau sau zona hiện vẫn chưa có cách điều trị dứt điểm mà chỉ có tác dụng giảm bớt các triệu chứng của bệnh, giúp tình trạng bệnh nhân trở nên tốt hơn sau 2 – 4 tuần. Vì vậy việc phát hiện và điều trị sớm có tác dụng giảm mức độ nghiêm trọng và các biến chứng của bệnh.
Những nguyên tắc khi điều trị zona
Hạn chế gãi vùng da bị nhiễm virus
Hạn chế gãi vùng da bị nhiễm virus bởi việc gãi dễ dẫn tới nhiễm trùng thứ phát và để lại sẹo trên da. Nếu quá ngứa có thể dùng kháng histamin để có cảm giác dễ chịu hơn. Trong trường hợp đau rát, khó chịu sẽ dùng thêm thuốc giảm đau theo chỉ định của các bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
Làm dịu cơn đau bằng băng gạc làm ẩm với dung dịch Jarish
Ngoài ra có thể dùng băng ướt hoặc gạc đã được làm ẩm với dung dịch Jarish đắp lên vùng da tổn thương để giữ ẩm da tại vùng bóng nước đang rỉ dịch hoặc các vết trợt do bóng nước vỡ (trong giai đoạn cấp tính). Cách này sẽ làm dịu cơn đau và làm khô các sang thương hiệu quả, cho đến khi sang thương đã khô và bong thì ngừng. Lưu ý vệ sinh vùng sang thương sạch sẽ, giữ khô thoáng để tránh nguy cơ nhiễm trùng. Mặc quần áo rộng, thoải mái để vùng sang thương không bị cọ hoặc ma sát giảm đau rát, khó chịu.
Một số trường hợp, bệnh zona có thể lây do tiếp xúc gần với các sang thương hở miệng, do đó cần hạn chế tiếp xúc với người khác, đặc biệt người chưa từng bị thủy đậu và những người có sức đề kháng yếu.
Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sỹ
Các loại thuốc theo chỉ định của bác sĩ ở giai đoạn nhẹ gồm thuốc giảm đau acetaminophen dùng khi zona đã lành nhưng các cơn đau dây thần kinh vẫn còn xuất hiện. Thuốc kháng virus như acyclovir, famciclovir, valacyclovir nên dùng trong giai đoạn sớm trong 72 giờ sau khi phát ban da để mang lại hiệu quả điều trị cao.
Kháng sinh dùng trong trường hợp bệnh có dấu hiệu bội nhiễm. Corticoid được chỉ định trong trường hợp zona vùng đầu, mặt, cổ với liều thấp ngắn ngày, dưới sự theo dõi điều trị từ bác sĩ. Đối với những trường hợp zona ở mức độ nặng có thể dùng capsaicin dạng kem bôi ngoài da, thuốc chống trầm cảm 3 vòng có tác dụng hỗ trợ điều trị zona thần kinh mức độ nặng với tác dụng an thần, thuốc gây tê dạng kem, gel, xịt hoặc miếng dán…
Các bác sỹ khuyến cáo để có thể điều trị khỏi zona thần kinh người bệnh cần giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, chăm sóc các vùng da bị tổn thương đúng cách, không dùng các loại kem dưỡng da lên vùng da bị tổn thương trong quá điều trị vì các loại mỹ phẩm có thể gây kích ứng da và làm tệ hơn tình trạng bệnh. Lưu ý mặc quần áo có chất liệu thoáng mát, thoải mái, hạn chế cho quần áo tiếp xúc với vùng da đang nhiễm bệnh, đặc biệt là vùng da có mụn nước để không làm tổn thương, tránh nguy cơ bội nhiễm và tạo sẹo khi khỏi bệnh. Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, không tự ý dùng các loại thuốc khác ngoài danh mục thuốc mà bác sĩ đã chỉ định, tuyệt đối không gãi vào mụn nước để tránh tình trạng viêm nhiễm, để lại sẹo về sau.
Ngoài ra cần duy trì chế độ ăn và sinh hoạt khoa học, lành mạnh tránh một số loại thực phẩm chứa carbohydrate vì sẽ dẫn đến lượng đường trong máu tăng và giải phóng phân tử gây viêm và các gốc tự do, khiến cơ thể căng thẳng và có thể làm tổn hại hệ miễn dịch cũng như khiến tình trạng viêm khi nhiễm zona trầm trọng hơn. Những thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như kẹo, bánh ngọt, đồ nướng, đồ uống có đường, ngũ cốc có đường, nước sốt có đường, kem…cần tránh.
Thực phẩm chế biến sẵn cũng nên hạn chế vì chứa nhiều muối, đường có thể gây viêm và làm suy yếu hệ thống miễn dịch của cơ thể. Hạn chế dùng ngũ cốc ngọt, khoai tây chiên nhiều chất béo, đồ ăn nhẹ, nước tăng lực có đường và nước ngọt có ga, bánh quy, bánh ngọt, bánh nướng, bánh mì và các loại đồ chiên rán ngập dầu…Không uống rượu, bia, các loại đồ uống có cồn vì làm suy yếu sức khỏe của cơ thể bao gồm hệ thống miễn dịch.
Theo các bác sỹ tiêm vắc xin zona phòng bệnh là phương pháp phòng ngừa mang lại hiệu quả cao. Trong đó 2 loại vắc xin zona đang được sử dụng rộng rãi cho người trưởng thành có miễn dịch từ 50 tuổi trở lên là Zostavax và Shingrix. Các loại Vacxin zona có tác dụng làm giảm tỷ lệ mắc bệnh, giảm chi phí y tế điều trị zona và các biến chứng, đặc biệt là biến chứng đau kéo dài sau zona.
BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ
Cách điều trị các bệnh ngoài da trong mùa mưa lũ
Zona căn bệnh da liễu cực khó chịu, phiền toái
Các bệnh về da thường gặp ở tuổi 50+
Bệnh viêm da cơ địa là bệnh gì?
Điều trị viêm da hoại tử bằng phương pháp thiền
Yhocvn.net
Chưa có bình luận.
