Phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai cần được tiến hành sớm để bảo vệ cơ dưới vai và tiến trình lành xương của mỏm quạ.
Thay khớp vai là tình trạng thay toàn bộ hoặc một phần của khớp vai bằng khớp nhân tạo. Phẫu thuật thay khớp vai (còn gọi là tạo hình khớp vai) không phổ biến như phẫu thuật thay thế cho khớp đầu gối và khớp háng. Tuy nhiên, khi cần thiết, phẫu thuật này có thể giảm đau hiệu quả do viêm khớp vai. Hầu hết bệnh nhân đều có cải thiện chức năng vai sau phẫu thuật.
Mất vững khớp vai có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm thoái hóa kết hợp hoạt động qua đầu cũng như trật khớp vai, phẫu thuật làm vững khớp vai được thực hiện sau khi điều trị nội thất bại với chương trình tập phực hồi chức năng. Có nhiều phương pháp phẫu thuật làm vững khớp vai khác nhau phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ mất xương, phẫu thuật lại hay mức độ lỏng lẻo của mô…
Có hai loại khớp vai nhân tạo chính: khớp nhân tạo có xi măng và khớp nhân tạo không xi măng. Khớp nhân tạo có xi măng được giữ cố định bằng một loại xi măng epoxy gắn kim loại vào xương. Khớp nhân tạo không xi măng có một lưới mịn dạng lỗ trên bề mặt. Xương phát triển vào lưới. Theo thời gian, lưới này gắn khớp nhân tạo vào xương. Cả hai loại khớp nhân tạo được sử dụng rộng rãi. Bác sĩ phẫu thuật cũng có thể sử dụng kết hợp cả hai loại. Các bác sĩ phẫu thuật xác định loại khớp thay dựa trên tuổi tác, lối sống của bạn, và kinh nghiệm của bác sĩ phẫu thuật.
– Phân loại:
+ Thay toàn bộ ổ chảo xương bả vai và đầu xương cánh tay gọi là thay khớp vai toàn phần
+ Thay một phần trong khớp vai như đầu xương cánh tay hoặc chỉ thay ổ chảo xương bả vai gọi là thay bán phần khớp vai.
+ Khớp vai nhân tạo đảo ngược: người ta biến đầu xương cánh tay thành ổ chảo (giải phẫu bình thường của chúng là hình cầu), ổ chảo xương bả vai biến thành chỏm hình cầu (giải phẩu thường của chúng là hình lõm). Với cấu tạo ngược như vậy hạn chế được tổn thương các gân cơ chóp xoay.
– Các biến chứng hay gặp sau thay khớp vai bao gồm: trật khớp vai, nhiễm trùng, hạn chế tầm vận động khớp vai, gãy xương, lỏng khớp.
Chẩn đoán thay khớp vai
Hỏi bệnh:
Hỏi người bệnh hoàn cảnh phải thay khớp, tiền sử bệnh mạch máu hay ung thư…, thời gian thay khớp vai, có biến chứng nào xuất hiện, xem bệnh nhân có đau khớp vai và vùng xung quanh khớp nhân tạo.
Khám lâm sàng
– Nhìn khớp vai có cân đối so với khớp vai bên đối diện
– Cử động khớp vai theo tầm vận động xem có hạn chế, đo tầm vận động khớp xem tầm độ của khớp vai theo các mặt phẳng.
Chỉ định xét nghiệm để chuẩn bị thay khớp vai:
Ngoài các xét nghiệm cơ bản về máu, Xquang tim phổi, cần có các xét nghiệm chuyên khoa như chụp XQuang khớp vai tư thế thẳng, nghiêng.
Chẩn đoán xác định thay khớp vai:
Dựa theo tiền sử bệnh, giấy ra viện của bệnh viện đã phẫu thuật và chụp XQuang khớp vai thấy hình ảnh khớp vai nhân tạo.
Chẩn đoán nguyên nhân thay khớp vai
– Nguyên nhân chấn thương trực tiếp hay gián tiếp, gây dập nát khớp vai không thể bảo tồn khớp vai
– Nguyên nhân do bệnh lý: bệnh tắc mạch máu gây hoại tử các phần khớp vai, ung thư xương khớp liên quan đến khớp vai
Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị sau phẫu thuật thay khớp vai
– Bảo vệ khớp vai mới thay, bảo vệ gân cơ phải can thiệp trong khi phẫu thuật để đảm bảo gân cơ liền tốt sau phẩu thuật
– Giảm đau, giảm phù nề
– Chống kết dính tại khớp
– Làm giảm sự kéo giãn dây chằng, bao khớp
– Phục hồi chức năng tầm vận động khớp vai tối đa có thể, duy trì tầm vận động khớp khuỷu, khớp cổ tay, bàn tay.
– Phục hồi chức năng sinh hoạt hàng ngày.
Các phương pháp phục hồi chức năng và điều trị phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai:
Tùy thuộc vào loại phẫu thuật và kỹ thuật mổ mà cán bộ Phục hồi chức năng áp dụng phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng cho phù hợp. Do vậy bác sỹ phục hồi chức năng cần biết loại phẫu thuật gì mà phẫu thuật viên áp dụng. Người bệnh cũng được hướng dẫn các bài tập trước và sau phẫu thuật.
– Giai đoạn ngay sau phẫu thuật thay khớp vai:
+ Khớp vai bên phẫu thuật bất động, cần dùng đai nâng và cố định vai ở tư thế khép và xoay trong. Đai cố định chủ yếu về ban đêm. Khi ngủ tránh khớp vai bị duỗi, tránh kéo căng bao khớp và gân cơ dưới vai.
+ Trong giai đoạn này người bệnh tuyệt đối không được thực hiện tập chủ động đối với khớp vai bên mổ, không nâng đồ vật hay kéo đẩy.
-Vận động trị liệu khớp vai:
+ 3 – 4 ngày đầu sau nắn chỉnh, tập co cơ đẳng trường nhóm cơ chi phối xương bả vai (cơ thoi, cơ thang, cơ lưng rộng). Từ ngày thứ 5 trở đi tiếp tục co cơ tĩnh, sau đó thực hiện tập vận động có kháng trở nhưng nhẹ nhàng và không gây cử động khớp vai.
+ Từ tuần thứ hai trở đi tập bài tập con lắc Codman: người bệnh đứng cạnh bàn, tay lành vịn vào bàn, tay bên phía thay khớp vai thả lỏng, bắt đầu đung đưa nhẹ nhàng sang bên hoặc phía trước, ra sau, hoặc xoay tròn. Đung đưa nhẹ nhàng với biên độ hẹp, làm chậm tăng từ từ. Mỗi phía thực hiện 5 lần.
+ Sau vài tuần thực hiện các bài tập thụ động nhẹ nhàng: gập thụ động khớp vai tăng dần đến 90º, dạng thụ động 90º, xoay ngoài đạt đến 45º,xoay trong thụ động đạt đến 70º.
+ Trong khi tập thụ động khớp vai, thì các khớp khác có thể tiến hành tập chủ động theo tầm vận động khớp: tập chủ động bàn ngón tay, khớp cổ tay, khớp khuỷu.
– Nhiệt trị liệu:
Trong giai đoạn cấp dùng nhiệt lạnh, trong giai đoạn mạn dùng nhiệt nóng: tia hồng ngoại, chườm nóng, parafin….
– Điện trị liệu:
Điện xung, điện phân, giao thoa…
– Thủy trị liệu:
Bơi lội trong bể bơi, bồn xoáy và các phương thức thủy trị liệu phù hợp khác.
– Hoạt động trị liệu
Hoạt động trị liệu bàn tay, cổ tay, cánh tay và khớp vai
Thuốc phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai
– Thuốc giảm đau: các thuốc giảm đau thông thường, các thuốc nhóm non
– Steroid.
– Các thuốc giảm phù nề: các men (α chymotrypcine, α choay), Corticoides khi cần thiết
– Các thuốc chống viêm khi cần thiết
Các điều trị khác
– Các phương Y học cổ truyền phối hợp
– Tâm lý trị liệu
Theo dõi và tái khám khớp vai sau phẫu thật
Cần theo dõi tại cơ sở y tế tuyến dưới, tái khám định kỳ 3 tháng tại các cơ sở Phục hồi chức năng.
Yhocvn.net (Theo hướng dẫn phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp vai của Bộ Y tế)
Bài cùng chủ đề:
+ Phương pháp thủy châm điều trị bệnh viêm quanh khớp vai
+ Điều trị viêm quanh khớp vai bằng phương pháp bấm huyệt, vận động
+ Thông tin y học chuyên sâu về viêm quanh khớp vai
Chưa có bình luận.
