Phục hồi chức năng gãy xương đòn theo BYT

Kỹ thuật vật lý trị liệu, vận động trị liệu, thuốc để phục hồi chức năng gãy xương đòn

Gãy xương đòn là mất sự toàn vẹn của xương đòn do chấn thương trực tiếp hoặc gián tiếp gây đau và hạn chế vận động.

Điều trị gãy xương đòn thường là điều trị bảo tồn bằng cách đeo đai số 8 cố định xương đòn. Điều trị phẫu thuật gãy xương đòn được chỉ định cho một số ít các trường hợp bao gồm: gãy đầu ngoài xương đòn di lệch, gãy thân xương đòn có mảnh rời di lệch, gãy xương đòn có biến chứng (gãy hở, tổn thương mạch…) hoặc không liền xương sau điều trị bảo tồn gãy xương đòn.

Phục hồi chức năng gãy xương đòn là áp dụng các kỹ thuật vật lý trị liệu, vận động trị liệu, thuốc để thúc đẩy quá trình liền xương, các chức năng liên quan của xương đòn và phòng tránh các biến chứng( teo cơ, cứng khớp vai…)

Chẩn đoán chức năng gãy xương đòn 

Hỏi bệnh

– Tình huống xảy ra chấn thương?

– Thời gian bị chấn thương đến thời điểm hiện tại?

– Các biện pháp đã can thiệp, xử trí?

– Hỏi bệnh nhân có đau chói tại nơi gãy không?

– Có đau, hạn chế vận động các khớp vai khi vận động không?

Khám lâm sàng

– Cơ năng: Đau chói điểm gãy, tay lành đỡ tay đau, đầu nghiêng về xương bị gãy.

– Thực thể: Chỗ xương bị gãy gồ lên, vai hạ thấp xuống và kéo vào trong, đoạn cùng – vai – ức bị ngắn hơn bên lành. Nếu nắn kỹ có dấu hiệu bập bềnh của đầu xương. Mất động tác dạng khớp dạng khớp vai. Đánh giá cơ lực, tầm vận động khớp háng và các tổn thương thần kinh, mạch máu khác nếu có.

Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng

Chụp X-quang xương đòn để xác định và kiểm tra vị trí gãy và độ di lệch của xương.

Chẩn đoán xác định gãy xương đòn 

Chụp X-quang xương đòn xác định chẩn đoán

Chẩn đoán phân biệt gãy xương đòn 

– Với các chấn thương phần mềm, không có tổn thương xương

– Trật/ bán trật khớp vai

Chẩn đoán nguyên nhân chức năng gãy xương đòn 

Gãy do: chấn thương ,loãng xương, lao xương, ung thư xương…

Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng gãy xương đòn 

Cố định tốt điểm gãy, không vận động khớp vai bên gãy giai đoạn cấp

© Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng

Giai đoạn bất động:

– Mục đích là cải thiện tuần hoàn, duy trì lực cơ ở các khớp tự do, chống teo cơ do bất động.

– Tuần 1 – 2: ngay sau khi cố định bằng băng số 8 cần vận động tập ngay

+ Tập chủ động cử động gập duỗi ngón tay

+ Tập chủ động gập duỗi cổ tay, khuỷu tay, cử động sấp ngửa cẳng tay.

+ Tập chủ động các cử động của cột sống cổ

+ Co cơ tĩnh nhẹ nhàng ở vùng đai vai

– Tuần 3 – 4: Tập như tuần 1 – 2, tập thêm động tác dạng cánh tay có tác dụng tạo sức ép vào đầu xương làm liền xương nhanh

Giai đoạn sau bất động

– Mục đích là làm giảm đau, giảm co thắt cơ vùng đai vai, gia tăng sức mạnh, tầm vận động và chức năng sinh hoạt của khớp vai.

– Nhiệt trị liệu: chườm ấm vào các cơ vùng cổ gáy bằng paraphin hoặc hồng ngoại

– Xoa bóp các cơ bị co cứng ở vùng cổ vai

– Tập mạnh các cơ vùng đai vai nhưng phải tuỳ theo lực cơ của người bệnh, có thể tập chủ động có trợ giúp, chủ động hoặc có đề kháng

– Tập chủ động trợ giúp hoặc tự trợ giúp bằng giàn treo, ròng rọc, tay kỹ thuật viên để gia tăng tầm vận động khớp vai

– Hướng dẫn chương trình tập tại nhà: bò tường trong tư thế gập và dạng vai, dùng tay lành trợ giúp tay đau thực hiện các cử động của khớp vai

– Hoạt động trị liệu: bện thừng, bắt bóng, ném bóng…

Thuốc điều trị phục hồi chức năng gãy xương đòn 

– Các thuốc giảm đau Paracetamol

– Các thuốc tái tạo xương: Calcitonin, Biphosphonat, Calcium…

– Các thuốc giảm đau thần kinh: Gabapentin, Pregabalin

Theo dõi và tái khám phục hồi chức năng xương đòn 

Trong nhiều năm trở lại đây, điều trị gãy xương đòn đã có nhiều thay đổi. Một số vấn đề còn tồn tại đối với việc điều trị bảo tồn gãy xương đòn bao gồm: thời gian bất động kéo dài, 15 – 20% không liền xương đòn, 15 – 20% liền xương xấu sau điều trị bảo tồn, hai vai mất cân bằng, xương bả vai nhô cao, vấn đề thẩm mỹ…

– Tình trạng ổ gãy: đau, sưng nề, di lệch, biến dạng…

– Phản ứng của người bệnh trong quá trình tập luyện: thái độ hợp tác, sự tiến bộ…

– Tình trạng chung toàn thân.

– Tái khám sau 3 tháng, 6 tháng, một năm hoặc khi có bất kỳ sự cố nào trong sinh hoạt.

Ngày nay, cùng với sự phát triển của gây mê hồi sức, phương tiện và dụng cụ phẫu thuật cũng như kỹ thuật mổ, chỉ định phẫu thuật gãy xương đòn đã được mở rộng hơn. Tùy thuộc vào người bệnh (tuổi, nghề nghiệp, nhu cầu vận động, bệnh lý kèm theo…) cũng như tình trạng gãy xương (đặc điểm diện gãy, di lệch diện gãy, loãng xương, tổn thương phần mềm tại chỗ, tổn thương phối hợp…) mà bác sĩ có những cân nhắc phù hợp.

Yhocvn.net (Trích theo hướng dẫn phục hồi chức năng xương đòn theo Bộ Y tế)