Chỉ thực (Frutus Aurantii immaturus) là quả còn non sấy khô của cây cam chanh (Citrus sp.), họ cam (Rutaceae).
Về thành phần hoá học, chỉ thực có các tinh dầu, lonicerin, auraptine, narigin, neohesridin và các hợp chất khác.
Theo Đông y, chỉ thực vị cay đắng, tính hơi hàn; vào kinh tỳ, vị và đại tràng. Có tác dụng phá khí, tiêu tích, hóa đờm trừ táo đầy. Dùng cho các trường hợp đầy tức vùng ngực bụng, đau quặn (hung tý, phúc mãn) không tiêu, tiểu dắt, tiểu buốt. Ngày dùng 4 – 12g bằng cách nấu, hãm.
Một số bài thuốc chữa bệnh có chỉ thực
Phá ứ, tiêu tích:
Bài 1 – Tiểu thừa khí thang: chỉ thực 6 – 8g, hậu phác 6 – 8g, đại hoàng 6-8g. Sắc uống hoặc tán bột làm hoàn. Trị chứng táo bón do nhiệt kết.
Bài 2 – Hoàn chỉ thực đạo giới: chỉ thực, bạch truật, phục linh, thần khúc, trạch tả, đại hoàng mỗi vị 12g; hoàng liên 4g, gừng sống 8g, hoàng cầm 8g. Nghiền thành bột mịn, làm hoàn hoặc sắc nước uống. Trị ruột, dạ dày tích nhiệt, bụng trướng đầy đau, đại tiện táo.
Bài 3 – Bột chỉ thược: chỉ thực 12g, bạch thược 12g. Nghiền bột hoặc sắc uống. Trị sau khi đẻ khí huyết tích trệ, đau bụng, buồn bực không yên.
Vị thuốc chỉ thực (quả non sấy khô của cây cam chanh).
Trị rối loạn tiêu hóa, trừ tức đầy:
Bài 1 – Hoàn chỉ thực tiêu bĩ: chỉ thực 20g, hoàng liên 20g, hậu phác 16g, gừng khô 4g; cam thảo, mầm mạch, phục linh, bạch truật mỗi vị 8g; bán hạ khúc 12g, nhân sâm 12g. Nghiền thành bột mịn, làm hoàn. Mỗi lần uống 8 – 12g, ngày 3 lần. Trị bụng trướng đầy, ăn kém ngon, tinh thần mệt mỏi, đại tiện khó.
Bài 2 – Thang chỉ truật: chỉ thực 12g, bạch truật 12g. Sắc uống. Trị đờm dãi vướng ở ngực, đầy khó chịu; còn chữa tỳ hư, tức ngực, bụng trướng, tiêu hoá kém.
Bài 3 – Khúc mạch chỉ truật hoàn: chỉ thực, bạch truật, mạch nha, thần khúc mỗi vị 12g. Tán bột, làm viên. Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 10 – 12g. Kiện tỳ tiêu thực. Trị bụng ngực đầy tức khó chịu, thực tích đầy bụng.
Món ăn thuốc có chỉ thực dùng cho người sa dạ dày, sa tử cung, các loại thoát vị
Dùng bài Ruột lợn (lòng heo) hầm hoàng kỳ thăng ma chỉ thực: ruột lợn 250g, hoàng kỳ 20g, thăng ma 9g, chỉ thực 4g. Ruột lợn lấy đoạn đại tràng, làm sạch thái đoạn; dược liệu cho trong túi vải; cùng cho vào xoong với ruột lợn, thêm nước, hầm chín, bỏ gói bã thuốc, thêm gia vị. Chia 2 lần ăn trong ngày. Đợt dùng liên tục 7 ngày.
Kiêng kỵ: Người không bị khí trệ tà thực không được dùng. Phụ nữ có thai dùng phải thận trọng.
TS. Nguyễn Đức Quang
Nguồn: SKDS
Chưa có bình luận.
