Vai trò của tế bào gốc trong y học và trong làm đẹp

Vai trò của tế bào gốc trong y học và trong làm đẹp

Tế bào gốc và các sản phẩm từ tế bào gốc mang đến tiềm năng rất lớn cho các phương pháp điều trị mới. Vậy tế bào gốc là gì, sử dụng như thế nào và tại sao tế bào gốc lại đang gây ra các tranh cãi là những vấn đề cần được làm sáng tỏ.

Tế bào gốc có thể được ví như là nguyên liệu “thô” của cơ thể mà từ đó tất cả các loại tế bào khác với chức năng chuyên biệt được tạo ra. Ở các điều kiện thích hợp trong cơ thể hoặc trong phòng thí nghiệm, tế bào gốc phân chia tạo ra nhiều tế bào hơn gọi là các tế bào “con cháu”. Các tế bào con cháu hoặc trở thành tế bào gốc mới (tự tái tạo) hoặc trở thành tế bào chuyên biệt (biệt hóa) với chức năng đặc hiệu như tế bào máu, tế bào não, tế bào cơ tim hoặc xương. Không có loại tế bào nào khác ngoài tế bào gốc có khả nặng tự nhiên này. Công việc của tế bào gốc là sửa chữa những tế bào bị bệnh hoặc bị thương và thay tế bào mới vào chỗ những tế bào chết.

Tế bào gốc lấy từ đâu?

Trong cơ thể sống, có thể lấy tế bào gốc từ hai nguồn chính: mô cơ thể đã trưởng thành và trong phôi giai đoạn sớm. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đã nghiên cứu phương thức phát triển tế bào gốc từ các tế bào khác bằng kỹ thuật “lập trình lại” gen.

– Mô cơ thể trưởng thành

Có ba nguồn có thể truy cập được biết đến của tế bào gốc trưởng thành tự thân ở người:

+ Tủy xương, đòi hỏi phải khai thác bằng cách thu hoạch, đó là khoan vào xương (thường là xương đùi hoặc đỉnh chậu).

+ Mô mỡ (tế bào mỡ), đòi hỏi phải khai thác bằng cách hút mỡ.

+ Máu, đòi hỏi phải khai thác thông qua apheresis, trong đó máu được lấy từ nhà tài trợ (tương tự như hiến máu), và đi qua một máy chiết xuất các tế bào gốc và trả các phần khác của máu cho người hiến tặng.

– Giai đoạn phôi thai sớm

Tế bào gốc toàn năng (hay còn gọi là tế bào gốc phôi) được lấy từ phôi thai trong giai đoạn từ 5 – 7 ngày sau thụ tinh. Ở giai đoạn này phôi được gọi là blastocyst và có khoảng 150 tế bào.

Tế bào gốc vạn năng (hay còn gọi tế bào gốc thai) lấy từ tế bào gốc đa năng của mô bào thai hoặc nhau thai. Các tế bào này là tế bào gốc vạn năng, nghĩa là chúng có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc hơn hoặc biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào của cơ thể. Tính linh hoạt này cho phép sử dụng tế bào gốc phôi trong tái tạo hoặc sửa chữa các cơ quan tổ chức bị tổn thương.

Tế bào gốc vạn năng và tế bào gốc đa năng (còn gọi là tế bào gốc dây rốn) lấy từ màng dây rốn và máu dây rốn của thai nhi sau khi sinh ra.

Các loại tế bào gốc

Các nhà nghiên cứu khoa học đã nghiên cứu và tìm ra 5 nhóm chính:

– Tế bào gốc phôi thai (Embryonic stem cell)

Tế bào gốc phôi là các tế bào gốc vạn năng được lấy từ phôi giai đoạn sớm (4 -7 ngày tuổi). Ở giai đoạn này phôi có hình cầu và được gọi là phôi túi (blastocyst) tế bào gốc phôi thai

Stemcell phôi thai

Blastocyst có cấu trúc gồm 3 thành phần: Một lớp tế bào bên ngoài (trophoblast), một khoang chứa đầy dịch và một nhóm có khoảng 30 tế bào vạn năng nằm lệch về một cực gọi là khối tế bào bên trong (inner cell mass). Dùng một loại enzyme đặc biệt để phân tách các tế bào của khối này sẽ thu được các tế bào gốc phôi.

– Tế bào gốc bào thai

Các tế bào gốc nguyên thủy nằm trong các cơ quan của bào thai được gọi là tế bào gốc bào thai. Có hai loại stemcell bào thai:

+ Tế bào gốc nguyên thuỷ từ bào thai (Fetal proper stem cell) xuất phát từ mô của thai nhi. Những tế bào này không phải là bất tử, nhưng có mức độ phân chia cao và đa dạng.

+ Tế bào gốc bào thai ngoài tử cung (Extraembryonic Fetal stem cell) xuất phát từ màng thừa của phôi, và thường không phân biệt với tế bào của người lớn. Các tế bào gốc này được thu nhặt sau khi sinh. Mặc dù các tế bào này không phải bất tử, nhưng là tế bào đa năng pluripotent và có mức độ phân chia tế bào cao.

– Tế bào gốc dịch màng ối (Amniotic)

Các tế bào gốc đa năng cũng được tìm thấy trong dịch màng ối. Các tế bào gốc này rất hoạt hoá, có khả năng di chuyển rộng mà không cần nguồn dinh dưỡng, đặc biệt là không gây khối u.

Tế bào gốc buồng ối là tế bào đa năng multipotent và có khả năng biệt hoá thành các dòng tế bào của các tuyến adipogenic, osteogenic, myogenic, endothelial, hepatic và nơ-ron thần kinh. Những tế bào này hiện đang và sẽ là một chủ đề nghiên cứu rất hứa hẹn.

Sử dụng các tế bào gốc từ nước ối không còn mắc phải các phản đối về mặt đạo đức đối với việc sử dụng phôi người cho nghiên cứu. Giáo hoàng Công giáo Rôma đã cấm việc sử dụng tế bào gốc phôi thai trong thử nghiệm; theo đó, tờ Vatican “Osservatore Romano” gọi là tế bào gốc buồng ối là “tương lai của y học”.

– Tế bào gốc Vạn năng cảm ứng (Induced Pluripotent Stem Cells- iPSC)

Stem cell vạn năng cảm ứng

Những nhà khoa học và bác sĩ rất phấn khởi về loại tế bào mới gọi là tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPS). Lý do mà họ phấn khởi là vì tế bào iPS có gần tất cả những chức năng của phôi tế bào gốc, nhưng không có phải tạo ra từ phôi thai. Vì vậy sẽ không có những vấn đề về đạo đức với tế bào iPS.

Ngoài ra, tế bào iPS được làm từ những tế bào thường của bệnh nhân và sẽ không bị cơ thể của họ từ chối, một vấn đề rất quan trọng khi cấy tế bào gốc vào bệnh nhân.

Tế bào gốc trưởng thành (Adult stem cell)

Nguồn gốc của stemcells trưởng thành

Đây là tế bào gốc có tính đa năng, chúng có thể phát triển thành nhóm các tế bào có quan hệ mật thiết với nhau trong cùng một bộ phận cơ thể. Nguồn gốc của tế bào gốc trưởng thành ở hầu hết các mô của người trưởng thành, chẳng hạn như tủy xương hoặc mỡ ngoài ra người ta còn tìm thấy tế bào này ở trẻ em, thai nhi, cuống rốn. Trong cơ thể của chúng ta tế bào trưởng thành làm nhiệm vụ duy trì và sửa chữa bộ phận cơ thể.

Ứng dụng của tế bào gốc trong y học

Có thể nói công nghệ tế bào gốc là một bước tiến nhảy vọt trong y – sinh học hiện đại, và nó đã đạt được những thành tựu ứng dụng đáng được kỳ vọng. Một trong các ứng dụng được coi là hấp dẫn nhất là điều trị dựa trên tế bào.

Một số bệnh đã có thể chữa khỏi nhờ tế bào gốc

+ Hói

+ Điều trị vết thương

+ Điều trị chống ung thư

+ Viêm xương khớp

+ Rheumatoid viêm khớp

+ Bệnh Parkinson

+ Bệnh tiểu đường

+ Tổn thương tủy sống

+ Bệnh Alzheimer

+ Tai biến mạch máu não và chấn thương sọ não

+ Nhồi máu cơ tim

+ Xơ cứng động mạch

+ Thay thế răng bị mất

+ Phục hồi thị lực và sửa chữa hư hỏng cho giác mạc

+ Bệnh Crohn

+ Hạn chế thính giác

+ Khuyết tật do rối loạn bẩm sinh

+ Sự vô sinh do thiếu tế bào gốc tinh trùng

Ứng dụng tế bào gốc được áp dụng trong lĩnh vực làm đẹp

Đối với ngành thẩm mỹ da liễu, tế bào gốc có tác dụng làm trẻ hóa da, tăng sinh collagen trong cải thiện các vết sẹo rỗ, nếp nhăn, trị thâm, trị nám, giúp phục hồi da, mềm mịn, tươi sáng hơn, giảm quá trình lão hóa.

Yhocvn.net