Đông y

Tác dụng chữa bệnh của củ ấu và những lưu ý khi sử dụng

Củ ấu (nướng, luộc) là món ăn vặt yêu thích của lũ trẻ các vùng quê. Ẩn sau vẻ bề ngoài xấu xí là vị thơm, bùi khó cưỡng của loại củ hấp dẫn này. Trong y khoa, củ ấu còn có những tác dụng chữa bệnh rất tốt.

Tính chất đặc trưng của củ ấu

Củ ấu còn gọi là ấu trụi, ấu nước, kỵ thực, hạt dẻ nước.. (Trung Quốc). Tên Hán là thủy lật ký thực, lăng giác sa giác. Tên khoa học là Trapa bicornis L- Hydrocaryaceae, họ củ ấu Trapaceae.

Quả hay còn gọi là “củ” có hai sừng. Quả cao 35mm, rộng 5cm, sừng dài 2cm do các lá đài phát triển thành, đầu sừng có hình mũi tên. Trong quả chứa một hạt ăn được, có vị ngọt mát, bùi, giàu dinh dưỡng. Theo thống kê, củ ấu có 4 loại là ấu đỏ, ấu 2 sừng, ấu 3 sừng và ấu 4 sừng.

Tại Việt Nam, củ ấu được trồng tại các tỉnh miền Bắc. Trong đó, ba giống ấu đặc trưng là ấu trụi (trồng tại các huyện Tiên Lãng, Vĩnh Bảo – Hải Phòng); ấu gai (trồng đại trà ở Thái Bình) và ấu sừng trâu (phổ biến tại tỉnh Phú Thọ)…

Thông thường người dân thường ăn ấu sừng trâu vì bùi và thơm. Ấu trụi thì không có gai, củ to, vỏ mỏng có màu nâu đen, ruột xốp trắng nhưng bở. Ấu gai vỏ đen, thân củ mọc ba cái gai nhưng ăn chát hơn hai loại ấu khác.

Tác dụng của củ ấu

Củ ấu thường được dùng luộc, nướng đê ăn hoặc chế biến thành bột trộn với mật hay đường làm bánh.

Trong Đông y, củ ấu khi sao cháy dùng chữa nhức đầu, choáng váng và cảm sốt. Ngoài ra, vỏ củ ấu khi sao thơm, sắc uống có tác dụng chữa sốt, mệt mỏi, sốt rét hoặc dùng để chữa loét dạ dày, loét cổ tử cung.

Khi sử dụng toàn cây, củ ấu có tác dụng chữa trẻ con sài đầu, giải độc rượu, sáng mắt. Tuy nhiên cần dùng từ 10 – 16g dưới dạng thuốc sắc mới có kết quả.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây củ ấu

Viêm loét dạ dày

Nguyên liệu: Kết hợp thịt củ ấu 30g, củ mài 15g, Hồng táo 15g, Bạch cập 10g, gạo nếp 100g.

Phương pháp: Tất cả mang nấu cháo, cho thêm 20g mật ong, trộn đều ăn đều một thời gian sẽ có hiệu quả rõ rệt.

Chữa say rượu

Nguyên liệu: Thịt củ ấu tươi 250g, nhai nuốt rất tốt cho người say rượu.

Chữa nhức đầu, choáng váng, cảm sốt

Nguyên liêu: 3 – 4 củ ấu sao cháy, sắc uống, ngày 1 thang.

Sốt, sốt rét, loét dạ dày

Nguyên liệu: Vỏ củ ấu sao thơm, sắc uống

Giải độc rượu, làm cho sáng mắt, chữa chốc đầu ở trẻ

Nguyên liệu: 10-16g toàn cây, sắc uống