Phục hồi chức năng thoái hóa cột sống cổ theo BYT

Phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ gia tăng cơ hội phục hồi chức năng cột sống cổ.

Cột sống cổ có cấu trúc phức tạp bao gồm 7 đốt sống. Ở người bị thoái hóa cột sống cổ thì các khớp của đốt xương cột sống bị trật ra khỏi vị trí thẳng hàng vốn có của nó. Có đến 2/3 dân số sẽ bị đau cổ ít nhất một lần trong cuộc đời. Cột sống cổ được ngăn cách bởi đĩa đệm với dạng thớ sợi chứa lớp gel, cùng dây chằng và các dây thần kinh đi ngang. Chức năng chính của đĩa đệm là hấp thu xung động, giúp cổ hoạt động nhịp nhàng, bảo vệ cổ khỏi các chấn thương. Theo thời gian, lớp đĩa đệm trở nên xẹp dần, mất khả năng giảm chấn giữa các đốt sống. Đồng thời các dây chằng cũng bị xơ cứng, xương phát triển lệch chèn ép các rễ thần kinh, gây ra các cơn đau dữ dội. Phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ gia tăng cơ hội phục hồi chức năng cột sống cổ.

Thoái hóa đốt sống cổ là bệnh lý mạn tính tiến triển chậm, thường gặp ở người lớn tuổi hoặc liên quan đến tư thế vận động của cột sống cổ. Biểu hiện tổn thương cơ bản của bệnh là tình trạng thoái hóa sụn khớp đốt sống và thoái hóa đĩa đệm ở gian đốt sống. Có thể gặp hình ảnh thoái hóa ở toàn bộ bẩy đốt sống nhưng hay gặp nhất ở đoạn C6 – C7.

Chẩn đoán thoái hóa cột sống cổ 

Hỏi bệnh

– Bệnh nhân có đau không?

– Đau tại chỗ hay đau lan lên đầu hoặc xuống vai?

– Đau khi vận động, khi ngủ…

– Có hạn chế vận động cột sống cổ, chóng mặt.

– Có cảm giác tê bì kiến bò ở vai gáy dọc cánh tay, rối loạn giấc ngủ.

Khám và lượng giá chức năng

* Khám cột sống cổ:

– Hình dáng có thể bình thường hoặc biến đổi

– Cơ cạnh cột sống co cứng co rút, có điểm đau dọc hai bên cột sống, hai vai.

– Hạn chế vận động cột sống cổ?

* Khám hội chứng rễ thần kinh cánh tay:

– Đau tăng khi hắt hơi, khi ho.

– Cảm giác tê bì kiến bò dọc cánh tay.

– Yếu cơ hoặc teo cơ.

* Khám hội chứng động mạch đốt sống:

– Nhức đầu vùng vùng chẩm, thái dương, trán, hố mắt

– Chóng mặt ù tai, hoa mắt, đau ở một điểm nhất định ở đầu.

* Hội chứng tủy cổ:

– Dáng đi không vững, dị cảm chi trên hoặc nửa người, yếu hoặc liệt chi trên hoặc chi dưới.

– Rối loạn vận động chi trên hoặc chi dưới, teo cơ, yếu cơ.

– Rối loạn cơ tròn.

Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng

– X-Quang cột sống cổ thường qui các tư thế thẳng, nghiêng, chếch ¾ phải, trái: Các biểu hiện bất thường: Mất đường cong sinh lý, gai xương, mỏ xương, giảm chiều cao đốt sống đĩa đệm, đặc xương dưới sụn, hẹp lỗ liên hợp

– Chụp cắt lớp vi tính: Có giá trị đánh giá rễ thần kinh, cấu trúc bên trong ống sống, những bất thường mà X-Quang thường không phát hiện được

– Chụp MRI: Có hình ảnh giảm chiều cao đĩa đệm, chất lượng đĩa đệm, vị trí đĩa đệm. Thay đổi xương dưới sụn

Chẩn đoán phân biệt thoái hóa cột sống cổ 

– Chấn thương vùng cột sống cổ gây tổn thương xương và đĩa đệm

– Ung thư xương nguyên phát hoặc di căn, các bệnh lý tủy xương lành tính hoặc ác tính. U nội tủy, u thần kinh…

– Bệnh lý của hệ động mạch nền.

Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị thoái hóa cột sống cổ 

– Giảm đau, giảm co rút co cứng cơ.

– Chống thoái hóa

– Phục hồi tầm vận động cột sống cổ

– Phục hồi các hoạt động chức năng hàng ngày

– Phục hồi cơ, thần kinh vùng cánh tay.

Bác sĩ chuyên khoa Trị liệu thần kinh cột sống sẽ chỉ định chụp phim X-quang hoặc cộng hưởng từ để xem mức độ thoái hoá cột sống của bệnh nhân đang ở mức độ nào sau đó mới ra phác đồ điều trị phù hợp. Điều trị bằng phương pháp trị liệu thần kinh cột sống kết hợp vật lý trị liệu phục hồi chứng năng để đưa cột sống về vị trí đúng, giúp lấy lại đường cong sinh lý. Thông thường sau vài tuần sẽ thấy kết quả tốt.Tuy nhiên, sau khi thấy đỡ hơn nếu bệnh nhân lại quay lại thói quen cúi xuống khi nhắn tin, ngồi làm việc máy tính cúi cổ lâu, các cơn đau sẽ quay trở lại. Để duy trì kết quả điều trị lâu dài bác sĩ cũng hướng dẫn bệnh nhân các bài tập phù hợp và hướng dẫn họ tự chăm sóc sức khỏe cột sống, hướng dẫn tư thế ngồi đúng, nghỉ ngơi thư giãn để có kết quả điều trị lâu dài.

Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng thoái hóa cột sống cổ 

Điều trị bằng nhiệt vùng vai gáy: Có thể chọn một trong các phương pháp nhiệt sau: Hồng ngoại, đắp paraphin hoặc bùn khoáng, từ trường nhiệt

Điện phân dẫn thuốc chống viêm giảm đau như Natrisalicylat 3%

Siêu âm hoặc siêu âm dẫn thuốc chống viêm giảm đau

Kéo giãn cột sống cổ

Tập luyện các bài tập theo tầm vận động cột sống cổ, vai tay. Điều chỉnh tư thế cột sống cổ khi làm việc, trong sinh hoạt để tránh gập hoặc quá ưỡn kéo dài. Các bài tập được thực hiện khi đang điều trị và sau điều trị

Các điều trị hỗ trợ khác

Thuốc điều trị thoái hóa cột sống cổ 

– Dòng Acetaminophen (paracetamol) 500mg X 4 viên/ngày. Có thể kết hợp với codeine (Efferalgan codeine) hoặc tramadon (Ultracet) tuy nhiên chỉ nên dùng ngắn ngày

– Dòng chống viêm giảm đau không steroid (NSAID): Dùng liều thấp, ngắn ngày. Cẩn trọng khi dùng cho bệnh nhân lớn tuổi, có tiền sử bệnh lý đường tiêu hóa, tim mạch hoặc suy thận mạn. Có thể dùng đường uống hay đường bôi ngoài da.

– Dòng chống thoái hóa sụn khớp (Glucosamine sunfate) 1500mg/ngày uống kéo dài

– Dòng thuốc giãn cơ: Myonal viên 50mg hoặc Mydocalm 150 mg X 3 viên ngày chia 3 lần.

Điều chỉnh chế độ ăn hợp lý, giữ ấm vùng cổ vai gáy nhất là vào mùa đông. Nghỉ ngơi tránh tư thế vận động đột ngột đối với cột sống cổ

Theo dõi và tái khám thoái hóa cột sống cổ 

– Các chỉ số theo dõi: Tình trạng đau, vận động cột sống cổ, các bài tập vận động cột sống cổ, các hoạt động thực hiện chức năng sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Các xét nghiệm cơ bản như công thức máu, máu lắng, sinh hóa máu….X-Quang cột sống cổ, đo mật độ xương.

– Tái khám 1 tháng/lần sau đợt điều trị đau cấp, sau đó 3 tháng/lần

Yhocvn.net (Theo hướng dẫn Phục hồi chức năng thoái hóa cột sống cổ của Bộ Y tế)