Phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay theo BYT

Phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay là áp dụng các phương pháp vật lý trị liệu, vận động trị liệu, thuốc để thúc đẩy quá trìnhliền xương….

Gãy trên lồi cầu xương cánh tay là tổn thương hay gặp nhất trong gãy xương vùng khuỷu ở trẻ em, tỷ lệ phải phẫu thuật cao nhất ở trẻ em khoảng từ 5 đến 6 tuổi. Đặc biệt là ở trẻ em trai và tay trái bị nhiều hơn. Nguyên nhân thường gặp là do ngã chống tay.

Chia làm hai loại di lệch ra trước và ra sau, trong đó đi lệch ra sau chiếm 95% đến 99%

Phân loại theo Gartland là phân loại thường được sử dụng nhất:

Loại 1: Gãy không giãn cách hoặc giãn cách < 2mm, hố khuỷu còn nguyên vẹn, không có di lệch bên hoặc xoay, góc Baumann bình thường, gãy xương vững.

Loại 2: Gãy giãn cách > 2mm, không có di lệch, không di lệch kiểu bản lề, gãy kiểu cành xanh phía sau, đường kẻ mặt trước xương cánh tay tới phía trước lồi cầu trên phim chụp nghiêng, không có di lệch xoay do bản lề phía sau còn nguyên vẹn, góc Baumannbình thường

Loại 3: Gãy rời, không còn liên kết màng xương, có di lệch xoay, màng xương rách rộng, tổn thương mô mềm. Có thể gặp tổn thương mạch máu, thần kinh

Loại 4: Là một gãy xương không vững các hướng, màng xương phía gấp duỗi mất, làm xương gãy mất vững chiều trước sau kiểu bản lề

Những biến chứng thường gặp sau gãy trên lồi cầu xương cánh tay là: hạn chế vận động khớp khuỷu, co rút cơ nhị đầu, teo cơ tam đầu do cổ thoá quanh khớp hoặc do cốt hoá trong cơ. Đôi khi có biến chứng thần kinh mạch máu gây rối loạn nuôi dưỡng chi (ví dụ: co rút các cơ gấp do thiếu máu vì tổn thương mạch quay)

Phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay là áp dụng các phương pháp vật lý trị liệu, vận động trị liệu, thuốc để thúc đẩy quá trình liền xương, các chức năng vận động khớp khuỷu và phòng tránh các biến chứng (teocơ, cứng khớp…). Nhìn chung tiên lượng cơ năng và phục hồi chức năng thường tốt.

Chẩn đoán gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

Hỏi bệnh

+ Tình huống xảy ra chấn thương?

+ Thời gian bị chấn thương đến thời điểm hiện tại?

+ Các biện pháp đã can thiệp, xử trí?

+ Hỏi bệnh nhân hiện tại có đau chói tại nơi gãy không?

+ Có đau, hạn chế vận động khớp khuỷu khi vận động không?

Khám lâm sàng

+ Cơ năng: đau và mất vận động hoàn toàn khuỷu tay ở tư thế gấp. Khám, đánh giá cơ lực, tầm vận động khớp khuỷu và các tổn thương thần kinh (thần kinh giữa, thần kinh trụ), mạch máu nếu có.

+ Thực thể: vùng trên khuỷu sưng nề, có vết tụ máu nhiều hay ít tuỳ thuộc thời gian từ lúc gãy đến khi khám bệnh.

+ Toàn thân: Bệnh nhân tỉnh táo, không ảnh hưởng nhiều đến toàn thân.

Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng

Chụp X-quang khớp khuỷu tư thế thẳng và nghiêng để xác định và kiểm tra vị trí gãy và độ di lệch của xương.

Chẩn đoán xác định gãy trên lồi cầu xương cánh tay:

Dựa vào X- quang chẩn đoán xác định gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

Chẩn đoán phân biệt gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

Tràn dịch khớp khuỷu sau chấn thương

Chẩn đoán nguyên nhân gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

Chấn thương, loãng xương, lao xương, ung thư xương…

Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

– Tạo điều kiện tốt nhất cho tiến trình liền xương

– Giảm sưng nề, giảm đau, chống rối loạn tuần hoàn, chống kết dính khớp, ngừa hội chứng đau vùng (hội chứng rối loạn dinh dưỡng giao cảm phảnxạ-hội chứng Sudeck).

– Duy trì tầm vận động khớp, ngừa teo cơ.

Các phương pháp và kỹ thuật, phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

Giai đoạn bất động (trong bột)

– Mục đích: cải thiện tuần hoàn, chống teo cơ, co rút cơ, chống kết dính khớp

– Biện pháp phục hồi chức năng:

+ Vận động tự do, gập duỗi các ngón tay.

+ Co cơ tĩnh các cơ cẳng tay.

+ Co cơ tĩnh các cơ nhị đầu và tam đầu. Tuần 1 chỉ nên co cơtĩnh nhẹ nhàng, tuần 2 thực hiện mạnh hơn, tuần 3 co cơ tĩnh tối đa.

Giai đoạn tháo bột

-Mục đích: Gia tăng bậc cơ teo yếu, kéo giãn các cơ co rút, gia tăng tầm vận động khớp khuỷu, điều trị hội chứng Wolkmann nếu có.

– Biện pháp phục hồi chức năng:

+ Xoa bóp sâu trên cơ co thắt quanh khớp, phá vỡ kết dính và thư giãn thần kinh.

+ Gia tăng lực cơ bằng kỹ thuật đối kháng bằng tay kỹ thuật viên hoặc bằng dụng cụ với đối trọng vừa phải, rồi tăng dần sức cản.

+ Vận động bằng kỹ thuật giữ nghỉ.

+ Hoạt động trị liệu: làm các cử động có liên quan đến cử động gập duỗi khớp khuỷu như dệt thảm, bện thừng, làm cỏ vườn, chơi thể thao ném bắt bóng.

– Biện pháp vật lý trị liệu:

+ Chườm lạnh bằng nước đá trên cơ co thắt 10 phút.

+ Điện phân giảm đau bằng một số thuốc ( Novocain, salicilat…)

+ Dùng siêu âm trên cơ bị co thắt.

– Điều trị hội chứng Wolkmann:

+ Làm nẹp để bàn, ngón tay ở vị trí trung gian

+ Ngâm cẳng tay, bàn tay trong nước ấm 40 độ khoảng 20 phút, ngày 2 – 3 lần.

+ Cải thiện tuần hoàn bằng điện xung DF-CP

+ Tập thư giãn các cơ, tập mạnh các cơ duỗi cẳng tay bằng kỹ thuật giữ nghỉ

Các điều trị khác điều trị gãy trên lồi cầu xương cánh tay  

– Các thuốc giảm đau nhóm Non – Steroid

– Các thuốc tái tạo kích thích liền xương nhanh: Calcitonin, Biphosphonat, Calcium

– Các thuốc giảm đau thần kinh nếu có đau thần kinh.

Theo dõi và tái khám phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay   

– Tình trạng ổ gãy: đau, sưng nề, di lệch, biến dạng…

– Tình trạng chung toàn thân.

– Theo dõi và tái khám sau 3 tháng, 6 tháng và 1 năm.

Yhocvn.net (Theo hướng dẫn phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay theo Bộ Y tế)