Kỹ thuật băng chun mỏm cụt chi dưới và cách chăm sóc mỏm cụt theo BYT

Hướng dẫn kỹ thuật băng chun mỏm cụt chi dưới và cách chăm sóc mỏm cụt

Mỏm cụt hoặc đoạn chi là phần còn lại của một chi sau khi bị cắt cụt sau phẫu thuật cắt cụt chi hoặc tháo khớp.

Các tầm mức đoạn chi (mỏm cụt) ở chân:

– Cắt cụt bàn chân: cắt cụt ngang bàn chân hoặc cắt cụt khối xương cổ chân, tháo khớp cổ chân.

– Cẳng chân: mỏm cụt lý tưởng nằm giữa 1/3 trên và 1/3 giữa. Dài khoảng 15 cm từ khớp gối.

– Khớp gối: tháo khớp gối, việc đi chân giả khó do mỏm cụt quá dài.

– Ở đùi: mỏm cụt lý tưởng dài 25-30cm.

– Khớp háng: tháo khớp háng.

Băng mỏm cụt là kỹ thuật rất quan trọng được dùng từ những năm đầu của thập niên 1900, với quan niệm sẽ tạo dáng mỏm cụt và làm cho mỏm cụt lắp vừa vặn vào ổ mỏm cụt.

Hiện nay, các nhà chuyên gia chân tay giả và các nhà phẫu thuật càng điêu luyện hơn trong việc tạo dáng hình dạng của ổ và việc thực hiện băng nỏm cụt đúng cách để không làm hủy hoại các mô. Việc băng mỏm cụt cần thiết để nâng mô mềm của mỏm cụt trong giai đoạn đầu sau phẫu thuật.

Chỉ định băng chun mỏm cụt chi dưới

Các mỏm cụt trên gối và dưới gối: bắt đầu băng mỏm cụt vào ngày thứ nhất sau phẫu thuật, đặc biệt khi mỏm cụt chưa ổn định.

Chống chỉ định băng chun mỏm cụt chi dưới

Những biến chứng thứ phát sau phẫu thuật cắt cụt chi tạo hình mỏm cụt:

– Mỏm cụt bị tổn thương sau phẫu thuật như chảy máu mỏm cụt do cầm máu không triệt để, tuột chỉ thắt mạch máu, chảy máu đầu xương hoặc do va đập vào đầu mỏm cụt.

– Viêm tủy xương.

– Abces (áp xe) cơ.

– Mỏm cụt còn vết thương nhiễm trùng, tình trạng viêm loét vết mổ do sót chỉ, lành chậm.

– Viêm da đầu và xung quanh mỏm cụt, viêm loét do dị ứng của da với băng (vùng da bị đỏ, kém cảm giác, ngứa lở) hoặc thuốc bôi trên mỏm cụt, thiếu chăm sóc vệ sinh da…

– Nhọt sâu trong mô mềm của mỏm cụt.

– Vùng da của mỏm cụt mất cảm giác rộng vì người bệnh không biết được cảm giác đau do chi giả đè ép sẽ làm giập nát hay hoại tử các tổ chức dưới da mà không biết.

Chuẩn bị con người và phương tiện

© Người thực hiện: Điều dưỡng, Kỹ thuật viên vật lý trị liệu.

© Phương tiện: băng chun giãn (băng phải sạch và được giặt hàng ngày)

– Mỏm cụt trên gối: dùng băng thun rộng 15 cm

– Mỏm cụt dưới gối: dùng băng thun rộng 10 cm

© Người bệnh: người cắt đoạn chi trên gối, dưới gối và tháo khớp gối. Mỏm cụt phải sạch và khám trước khi băng.

© Hồ sơ bệnh án: được Bác sĩ chỉ định băng mỏm cụt sau khi phẫu thuật.

Các bước tiến hành băng chun mỏm cụt chi dưới

© Kiểm tra hồ sơ

© Kiểm tra người bệnh

© Thực hiện kỹ thuật

–  Kỹ thuật băng chun mỏm cụt trên gối

–  Kỹ thuật băng chun mỏm cụt dưới gối:

* Trong việc băng mỏm cụt cần tuân thủ những hƣớng dẫn sau:

+ Nếu có sưng phù phải đo chu vi chi trước và sau khi băng.

+  Phải băng vào buổi sáng trước khi người bệnh thòng chân xuống giường

+  Băng cả ngày và đêm khi chưa có chân giả, cả khi không có phù nề.

+  Tránh vòng băng ngang, nên băng nghiêng hoặc xoắn chéo.

+  Giảm sức ép dần từ ngọn chi tới hướng gốc chi.

+  Vòng băng không được giới hạn cử động của khớp cũng như không được gây hạn chế tuần hoàn; không được gây lằn, gấp nếp da.

+  Không được gây cảm giác đau tức cho người bệnh.

+  Khi băng phải tránh tai mèo (cat’s ears) và nếp nhăn ở trong băng.

+  Không để băng tuột khi người bệnh vận động sinh hoạt.

+  Không dùng loại băng mất tính đàn hồi.

+  Người bệnh phải tự săn sóc và băng mỏm cụt.

+  Băng liên tục, chỉ ngưng khi người bệnh mang chi giả thường xuyên.

+  Nếu không mang chi giả, mỏm cụt cần được băng tiếp, nhất là khi người bệnh thường xuyên ở vị thế đứng (đoạn chi dưới ).

* Cách giặt băng chun:

+  Băng thun được gấp theo chiều dài khoảng 25 cm.

+  Nhúng trong nước ấm có xà phòng nhiều bọt, chỉ ép băng chứ không bao giờ được xoắn vặn.

+  Sau đó xả sạch nước xà phòng trong thau nước ấm khác.

+  Không bao giờ treo băng trên dây phơi.

+  Không dùng nhiệt để làm mau khô băng, nên trải phơi trên mặt phẳng.

+  Khi băng khô, cuộn lỏng lại, nhưng trước khi dùng thì cuộn lại cho chắc hơn.

Các tư thế cần tránh:

– Chêm gối dưới hông hay đầu gối.

– Thỏng mỏm cụt xuống cạnh giường hoặc cạnh xe lăn.

– Nằm ưỡn cong lưng.

– Nằm ngửa, gối gập.

– Nằm chêm gối giữa đùi.

– Nằm dang mỏm cụt.

– Đứng gác mỏm cụt trên tay nạng.

Theo dõi bệnh nhân

Màu sắc, hình dáng mỏm cụt.

Tai biến và xử trí

Tổn thương bề mặt da do loét: rửa nước muối sinh lý, giữ gìn da khô ráo sạch sẽ.

Lưu ý khi chăm sóc mỏm cụt.

Giúp chóng liền da vết mổ, làm thon chắc và duy trì sức mạnh của mỏm cụt.

– Rửa mỏm cụt hàng ngày bằng xà phòng và nước ấm.

– Lau khô và thoa vaselin cho mềm da.

– Nếu da bị trầy xước phải băng bó và tìm nguyên nhân để khắc phục.

– Chân còn lại phải rửa sạch sẽ hàng ngày và lau kỹ và mang giày thích hợp.

Nên mang tất khô và sạch hàng ngày. Vào lúc thời tiết nóng, tất mỏm cụt nên được thay nhiều hơn một lần trong ngày.

Người bệnh cần biết đến một vài loại tất mỏm cụt có sẵn, đôi khi sự kết hợp nhiều chất liệu khác nhau cần được thử để đạt được sự vừa vặn thoải mái.

Yhocvn.net (trích theo hướng dẫn Kỹ thuật băng chun mỏm cụt chi dưới theo Bộ Y tế)