Kháng thuốc nghiêm trọng

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp Việt Nam vào danh sách các nước có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao trên thế giới. Ở Việt Nam đã xuất hiện vi khuẩn kháng đa thuốc, mức độ kháng ngày càng gia tăng. Đặc biệt trong các bệnh viện đã có vi khuẩn biến đổi gen đa kháng thế hệ mới. Nguyên nhân là do việc sử dụng kháng sinh ngày càng gia tăng và thiếu kiểm soát trong y tế cũng như trong chăn nuôi và càng nguy hiểm hơn khi nó xâm nhập vào chuỗi thức ăn và môi trường.

Sáng 30/11 vừa qua, tại lễ mít tinh truyền thông phòng chống kháng thuốc tại Việt Nam năm 2016 do Bộ Y tế tổ chức, đại diện Bộ Y tế, Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã cùng lên tiếng kêu gọi mỗi cán bộ y tế, người dân và toàn thể cộng đồng cam kết sử dụng kháng sinh có trách nhiệm.

Được phát minh cách đây gần 90 năm, thuốc kháng sinh tạo nên bước ngoặt cho y học, hỗ trợ bác sĩ điều trị các bệnh nhiễm khuẩn và cứu sống hàng triệu người. Tuy nhiên ngày nay loại thuốc này dần mất đi hiệu quả do tình trạng kháng kháng sinh, chủ yếu bởi thói quen sử dụng thuốc bừa bãi, quá liều. Không chỉ trực tiếp đe dọa sức khỏe, tính mạng con người, tình trạng kháng kháng sinh còn dẫn đến hàng loạt nguy cơ cho môi trường cùng hệ thống sản xuất thực phẩm và nông nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến nhấn mạnh, kháng thuốc và xu hướng gia tăng kháng thuốc đã và đang trở thành một nguy cơ lớn cho toàn thể nhân loại. Đây là mối hiểm họa nhiều mặt đối với sự sống còn của loài người, đối với sức khỏe cộng đồng và đặc biệt, tình trạng kháng thuốc kháng sinh làm giảm hiệu quả các phương pháp điều trị kinh điển.

Thông điệp được Bộ Y tế đưa ra là mỗi người dân chỉ mua và sử dụng thuốc kháng sinh khi được

Theo WHO, kháng sinh ra đời không chỉ có lợi ích to lớn trong điều trị, chăm sóc người bệnh mà còn được sử dụng trong chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản và trồng trọt để điều trị, phòng chống dịch bệnh trên động vật, cũng như cho mục đích sản xuất. Song song với điều này cũng đã xuất hiện tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn. Kháng thuốc không phải là vấn đề mới, nhưng hiện nay đã hết sức trầm trọng. “Không hành động hôm nay ngày mai không thuốc chữa” là khẩu hiệu mà ​WHO kêu gọi các nước cùng chung tay phòng chống kháng thuốc, trong đó có Việt Nam.

Hậu quả nghiêm trọng ít người biết

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến, việc sử dụng kháng sinh của người dân tràn lan như hiện nay đã dẫn tới tình trạng kháng thuốc rất phức tạp. Hầu hết các chủng vi khuẩn đều đã kháng kháng sinh, một số loại thậm chí còn biến đổi gen và kháng toàn bộ thuốc vốn vẫn dùng để điều trị bệnh. Một số loại thuốc mới đưa vào thị trường Việt Nam chưa được 10 năm đã giảm nhanh về độ nhạy cảm với các vi khuẩn và làm giảm hiệu quả điều trị.

Tình trạng kháng thuốc kháng sinh tại Việt Nam cũng được ông Cao Hưng Thái, Phó Cục trưởng Quản lý Khám chữa Bệnh (Bộ Y tế) đánh giá là “hết sức trầm trọng” tại cuộc họp với Tổ chức Y tế Thế giới diễn ra ở Hà Nội hôm 29/11. Theo ông Thái, có 4 nguyên nhân dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh hiện nay ở Việt Nam. Thứ nhất, nhận thức của cộng đồng và đội ngũ cán bộ y tế chưa đầy đủ về thuốc kháng sinh cũng như tình trạng kháng thuốc kháng sinh còn hạn chế, nhiều người lầm tưởng bệnh gì cũng có thể chữa bằng kháng sinh.

Thứ hai, việc sử dụng kháng sinh còn tùy tiện, không theo đúng chỉ dẫn. Ông Thái nhận định ở Việt Nam mua kháng sinh quá dễ. Khảo sát năm 2011 do Cục Quản lý Khám chữa bệnh cùng Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương tiến hành cho thấy 88% người dân thành thị mua thuốc kháng sinh không có đơn bác sĩ. Con số này ở các vùng nông thôn là 91%. Thêm vào đó, tiền thuốc của bệnh nhân hiện chiếm khoảng 50% chi phí khám chữa bệnh, trong đó thuốc kháng sinh chiếm 33%, chứng tỏ mức độ dùng kháng sinh rất cao.

Thêm nữa, các nhà thuốc cũng như cán bộ y tế lạm dụng thuốc kháng sinh, chỉ định kháng sinh kể cả trong trường hợp không cần thiết, đặc biệt với trẻ em. Đáng ngại là nhiều trường hợp dược sĩ, bác sĩ còn khuyên bệnh nhân mua kháng sinh liều cao hơn. Khảo sát năm 2012 của Bộ Y tế chỉ ra tỷ lệ sử dụng kháng sinh ở các bệnh viện trung ương vào khoảng 30%, các bệnh viện tuyến tỉnh trên 35% còn các bệnh viện tuyến huyện thì đến 45%.

Ngoài ra, ông Thái cho biết bác sĩ làm việc tại phòng khám tư dễ lạm dụng kháng sinh hơn bệnh viện nhà nước do thiếu quy chế giám sát chặt chẽ. Điều này rất đáng lo ngại bởi Việt Nam có khoảng 1.000 bệnh viện công nhưng số cơ sở đa khoa, chuyên khoa tư nhân xấp xỉ 30.000.

Cuối cùng, chưa thể kiểm soát mức độ sử dụng kháng sinh cho chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản. Về vấn đề này, tiến sĩ Pawin Padungtod, điều phối viên Kỹ thuật Quốc tế của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) ước tính, ở Việt Nam 50% thuốc kháng sinh của người được dùng cho vật nuôi với mục đích điều trị, phòng chống bệnh và thúc đẩy tăng trưởng. Vi khuẩn kháng kháng sinh trong động vật không chỉ tấn công người ăn thịt mà còn phát tán rất nhanh trong môi trường.

Kháng kháng sinh khiến bệnh nhân phải chi trả nhiều hơn, thời gian hồi phục kéo dài, khả năng khỏe lại hoàn toàn thấp đi và nguy cơ tử vong tăng cao. Ông Thái ví dụ, tình trạng bệnh nhân có thể không quá nghiêm trọng nhưng dễ gặp biến chứng chết người nếu vào bệnh viện lây phải vi khuẩn kháng kháng sinh. Các bệnh vốn chữa được nhiều khả năng trở thành không chữa được. Xét về điều kiện xã hội, kháng kháng sinh dẫn tới nguy cơ tái nghèo.

Để cải thiện tình trạng kháng kháng sinh, ông Thái nhấn mạnh biện pháp quan trọng nhất là sử dụng thuốc kháng sinh hợp lý. Còn Thứ trưởng Nguyễn Viết Tiến cho biết, hiện Bộ Y tế đã ban hành 700 hướng dẫn chẩn đoán điều trị cho thầy thuốc để sử dụng kháng sinh đúng cách, lập 16 đơn vị giám sát kháng thuốc. Ở mức độ cá nhân, mỗi người cần vệ sinh sạch sẽ bằng cách rửa tay thường xuyên, chế biến thức ăn cẩn thận. Ngoài ra, các hãng dược phải cam kết đảm bảo chất lượng thuốc kháng sinh bởi 46% kháng sinh ở Việt Nam được sản xuất trong nước.

Thùy Linh

Nguồn: Đại đoàn kết