Hướng dẫn cách luyện tập cho bệnh nhân sau phẫu thuật tim mạch

Hướng dẫn cách tập luyện cho bệnh nhân sau phẫu thuật nhồi máu cơ tim, phẫu thuật tim, can thiệp động mạch vành hay bệnh tim hoặc mạch máu khác.

Sau nhồi máu cơ tim và phẫu thuật tim, người bệnh đã vượt qua giai đoạn nguy hiểm. Để giúp người bệnh trở lại cuộc sống hằng ngày, ngoài việc dùng thuốc, chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi thì hoạt động thể lực một cách khoa học, hợp lý sẽ giúp người bệnh phục hồi chức năng tim, giảm thiểu nguy cơ tái phát cơn nhồi máu cơ tim hay các bệnh tim mạch khác, từ đó cải thiện sức khỏe một cách bền vững lâu dài. Tuy nhiên, để đạt được những lợi ích đó, người bệnh cần kiên trì rèn luyện, hiểu về bệnh để phòng bệnh.

Mức độ tập luyện phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe

Thông thường, các hoạt động có thể được bắt đầu sau 1-2 tuần đầu khi người bệnh ra viện. Đó là những hoạt động hết sức đơn giản như vệ sinh cá nhân, làm các công việc nhà một cách nhẹ nhàng như tỉa cành, chăm cây. Người bệnh sẽ tăng dần mức độ hoạt động một cách từ từ sau 4 tuần.

Bước 1: đi bộ nhẹ nhàng xung quanh nhà với những bước đi chậm, khoan thai

Bước 2: cố gắng đi bộ hàng ngày trên một đường thẳng, đặt ra cho mình một đích đến, chẳng hạn như cuối dãy hành lang hoặc một điểm đến gần đó. Quảng đường tăng lên từ từ.

Bước 3: Sau vài tuần, người bệnh sẽ tạo cho mình một khoảng cách đi xa hơn hoặc đi lên đường dốc ngắn.

Hoạt động thể lực khoa học, hợp lý như đi bộ nhẹ nhàng, chăm sóc cây cối rất tốt cho người bệnh sau nhồi máu cơ tim.

Trong quá trình tập luyện, nên chọn mặc quần áo và đi giày phù hợp với thời tiết và hoạt động thể lực. Không nên tập luyện ngay sau khi ăn hay khi cảm thấy không khỏe.

Tận dụng tất cả những điều kiện có thể đi bộ được thay cho các hình thức khác như leo cầu thang bộ, đi bộ đến các cửa hàng, chợ, nơi làm việc nếu các địa chỉ này ở trong khu vực người bệnh sinh sống mà không cần đến các phương tiện khác như ôtô hay xe máy.

Nên đạt được ít nhất 20-30 phút tập luyện thể lực với mức độ trung bình (ví dụ như đi bộ với bước đi dài) mỗi ngày. Hãy lắng nghe cơ thể mình, tự tìm cho mình một mức độ hoạt động thể lực phù hợp, chẳng hạn như nói chuyện trong khi tập mà không bị thở gấp thì mức độ hoạt động đó là thích hợp.

Uống nhiều nước để bù lại lượng nước mất đi trong và sau khi tập luyện.

Các hình thức tập luyện khác như đi bộ nhanh, đi đường dài, chạy, tập tạ có thể làm tăng huyết áp, do đó, người bệnh nên tránh. Khi bắt đầu một chương trình luyện tập nặng hơn, cần hỏi bác sĩ trước khi tiến hành luyện tập.

Hình thức tập luyện phải phù hợp

+ Tất cả các bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim, phẫu thuật tim, can thiệp động mạch vành hay bệnh tim hoặc mạch máu khác nên tham gia một chương trình phục hồi chức năng tim và phòng bệnh phù hợp.

+ Phải luôn có cảm giác thoải mái trong khi tập luyện.

+ Nếu các hoạt động thể lực của ngày hôm trước khiến cơ thể mệt mỏi thì nên nghỉ  1 ngày để hồi phục lại sức khỏe hoàn toàn.

+ Nếu bị chóng mặt, thở gấp, nhịp tim không đều hay đau ngực, hãy đi chậm lại hoặc dừng hẳn lại cho đến khi các dấu hiệu trên qua đi.

+ Các cơn đau thắt ngực hay khó chịu ở ngực xuất hiện khi tập luyện thì nên nghỉ ngơi, ngậm hay xịt thuốc nitroglycerine dưới lưỡi và hãy báo ngay với bác sĩ điều trị để có được những điều chỉnh kịp thời.

+ Nếu đau ngực hay cảm giác khó chịu ở ngực không đỡ, hãy dùng lại các thuốc trên sau 5 phút.

+ Các dấu hiệu trên không hết hoàn toàn trong vòng 10 – 15 phút sau khi đã nghỉ ngơi và dùng thuốc, có thể bị nhồi máu cơ tim tái phát cần gọi cấp cứu đến bệnh viện ngay.

Lời khuyên của thầy thuốc

Bên cạnh việc dùng thuốc, hoạt động thể lực đều đặn là một phương pháp hỗ trợ điều trị mang lại hiệu quả nhất định, hạn chế bệnh tái phát. Để làm giảm nguy cơ tim mạch, điều quan trọng là phải hạn chế ăn những thức ăn có chứa chất béo bão hòa được thấy trong các sản phẩm sữa, pho-mát, thịt mỡ, bơ, dầu dừa và dầu cọ cùng hầu hết các thức ăn nhanh, các loại bánh như bánh bích quy, bánh ga tô.

Thay thế bằng các thức ăn có chứa một lượng trung bình các chất béo đa chuỗi và đơn chuỗi không bão hòa như dầu ôliu, dầu hướng dương, dầu đậu nành và dầu lạc. Lựa chọn các thức ăn có nguồn gốc thực vật như rau xanh, hoa quả và một số loại đậu, các thức ăn làm từ ngũ cốc như bánh mì, mì sợi, bánh đa, bánh phở và ăn một lượng trung bình thịt nạc, thịt gia cầm, cá và hạn chế ăn các sản phẩm mỡ động vật.

Duy trì cân nặng, giảm cân, giữ dáng, béo phì hay béo bụng là một yếu tố nguy cơ bị bệnh động mạch vành. Để có được một trọng lượng cơ thể phù hợp, phải cân bằng năng lượng ăn vào với năng lượng tiêu hao qua việc hoạt động thể lực. Để giảm cân, cần phải tiêu hao năng lượng nhiều hơn qua các hoạt động thể lực và ăn ít năng lượng hơn.

Cuối cùng, phát huy hiệu quả của việc rèn luyện thể lực, người bệnh sau nhồi máu cơ tim và phẫu thuật tim cần thực hiện nếp sống lành mạnh:

+  Không hút thuốc lá. Nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng: Sau 1 năm cai thuốc lá, nguy cơ bị cơn nhồi máu cơ tim tái phát sẽ giảm đi một nửa. Bỏ thuốc lá là một yếu tố quan trọng nhất có thể làm giảm nguy cơ bị tái phát những biến cố tim do mạch vành.

+ Không uống rượu, bia và các chất kích thích

PGS.TS.Tạ Tiến Phước