Đau mắt trong mùa bão lũ

Đau mắt trong mùa bão lũ

Những ngày qua, nhiều tỉnh miền núi phía Bắc và miền Trung ngập trong biển nước. Bên cạnh những thương vong mất mát về người và tài sản, đồng bào vùng lũ lụt còn phải đối mặt với nguy cơ bệnh tật.

Vì sao trong lũ lụt dễ mắc bệnh đau mắt?

Lượng mưa lớn liên tục trong vòng mấy tuần, cùng độ dốc địa hình lớn rửa trôi rất nhiều chất bẩn của môi trường. Nước ngập làm lắng đọng và hòa tan các chất độc hại, chất gây kích ứng và dị ứng… Vì thế, các bệnh lý liên quan đến nước bẩn trong đó có bệnh mắt sẽ dễ dàng bùng phát trong lũ và sau lũ 10 ngày.

Môi trường vùng nước ngập hay trong bão lũ có độ ẩm gần như tuyệt đối, nhiệt độ môi trường từ 20 – 30 độ C khiến các vi sinh vật gây bệnh cho mắt sẽ hoạt động mạnh mẽ hơn, gây bệnh nhiều hơn, trong khi đó nước bẩn sẽ là môi trường lan truyền bệnh dễ dàng nhất. Do vậy phòng ngừa bệnh mắt luôn phải đi kèm vệ sinh mắt với vệ sinh môi trường.

Viêm kết mạc và mắt hột đặc biệt sẽ gia tăng ở cộng đồng thiếu nước sạch. Ngoài ra, mưa lụt có thể gây bệnh viêm hắc võng mạc hoại tử do ký sinh trùng mang tên Toxoplasma Gondii, vốn rất dễ lây truyền qua nước bẩn như đã từng xảy ra ở Braxin. Lứa tuổi dễ mắc các bệnh mắt thuộc 2 nhóm yếu và nhạy cảm là trẻ em dưới 15 tuổi và người lớn trên 65 tuổi.

Viêm kết mạc

Trên thực tế, viêm kết giác mạc (VKM) vẫn là bệnh phổ nhất trong mùa bão lũ ở Viêm nhiễm bề mặt nhãn cầu do virus nhóm Adeno thuộc loại thường gặp, viêm nặng và có thể gây tai biến mù lòa. Không có thuốc đặc trị cho virus này, chỉ có điều trị bổ trợ và thực hiện các biện pháp vệ sinh nhằm ngăn chặn bệnh lan tràn. Người ta không thấy vai trò thực sự của kháng sinh tra nhỏ trong điều trị bệnh.

Viêm kết mạc hai mắt là dạng phổ biến nhất của viêm kết mạc do adeno virus gây ra. VKM biểu hiện đột ngột bằng đỏ mắt, ra gỉ mắt nhiều, thường kèm theo đau họng. Nên chẩn đoán phân biệt với: viêm kết mạc do vi khuẩn chlamydia, các chủng virus khác và cả các viêm kết mạc do dị ứng nữa.

Dạng viêm nhiễm nặng nhất do adenovirus. Bệnh luôn kèm theo đỏ mắt và có thể có giả mạc. Các biểu hiện khác là hơi sợ sáng, sưng phù kết mạc, xuất huyết nhẹ dưới kết mạc. Mắt còn lại cũng bị bệnh, thường sẽ xảy ra sau 4-5 ngày kể từ ngày khởi phát, biểu hiện nhẹ nhàng hơn so với mắt thứ nhất do cơ thể đã bắt đầu có miễn dịch chống lại virus. Sự lây truyền thường xảy ra ở những quần thể nhỏ, có sự tiếp xúc gần giữa các cá nhân.

Virus rất dễ lây lan và không có phương pháp điều trị đặc hiệu. Virus nhóm Adeno có 51 chủng khác nhau của virus chứa DNA mạch đôi. Tuy giống nhau về cấu trúc nhưng lại có kháng nguyên khác nhau (type huyết thanh khác nhau). Virus thuộc nhóm ổn định cao, gây bệnh trên toàn thế giới từ bệnh ở đường hô hấp đến ống sinh dục tiết niệu, dạ dày ruột và mắt. Thường biểu hiện ở một bên mắt (2/3 các trường hợp), không có biểu hiện toàn thân.

Sau một thời gian ủ bệnh khoảng 8 ngày, mắt trở nên đỏ, gỉ mắt lẫn với nước kèm theo cảm giác có dị vật trong mắt. Các dấu hiệu khác có thể thấy như sưng đau hạch trước tai, kết mạc sụn mi có hột nổi lên. Hai biểu hiện này gợi ý cao độ bệnh nhân bị VKM do adenovirus và giúp cho định hướng chẩn đoán lâm sàng.

Nhiễm vi rus có thể tự kiềm chế nhưng cũng có khi lan tràn gây suy đa phủ tạng trên những bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Adenovirus từ lâu đã được biết đến là nguyên nhân gây viêm kết mạc hàng đầu, tỷ lệ bệnh viêm nhiễm liên gia đình được xác đinh là khoảng 10-50%, virus lây lan qua tay nhiễm bệnh, giấy, khăn, bề bơi, thuốc và dụng cụ y tế nhiễm bẩn cũng có thể qua giọt bắn từ mũi qua hắt hơi. Bất cứ gì mà bệnh nhân chạm vào cũng có thể là nguồn lây tiềm tàng.

Viêm kết mạc trên trẻ em

Viêm kết mạc trên trẻ em thường nặng do miễn dịch tại chỗ của trẻ còn non yếu, các mô mềm quang mắt của trẻ lỏng lẻo nên dễ bị phản ứng sưng phù trầm trọng. Cha mẹ hay đưa trẻ đi khám vì thấy mắt sưng như quả nhót, đỏ mắt, ra gèn nhiều, mắt bé khỏ vành và khó mở to để khám xét hay tra thuốc. Với trẻ nhũ nhi bệnh hay kèm với việc xuất hiện giả mạc hay chảy máu mắt, đặt vấn đề phải khám loại trừ viêm nhiễm do bạch hầu, cầu khuẩn(não mô cầu, phế cầu). Điều trị viêm kết mạc trên trẻ em phức tạp hơn, kéo dài hơn người lớn, đòi hỏi công sức của giới chuyên môn lẫn cha mẹ trẻ. Trẻ có thể phải đến viện để bóc giả mạc vài lần ở thể VKM có giả mạc.

Các biến chứng có thể gặp là trầy xước giác mạc, viêm loét giác mạc gây sẹo và loạn thị sau này, phản ứng màng bồ đào. Viêm nội nhãn nội sinh( không do chấn thương) là biến chứng hy hữu, một năm gặp vài trường hợp nhưng luôn gây đau đầu và khổ tâm cho cha mẹ lẫn bác sĩ.

Bệnh diễn biến nhanh, khó phát hiện ngay, điều trị thường đi sau một bước là nỗi ám ảnh cho giới chuyên môn về bệnh  viêm nội nhãn cấp. Viêm nội nhãn có thể gây mất thị lực trầm trọng cho khoảng 20% bệnh nhân. Sau khi được điều trị, chỉ có khoảng 55% bệnh nhân đạt được thị lực cuối cùng là 1/10 hoặc kém hơn.

Riêng việc có phải múc bỏ mắt hay không còn tùy thuộc tình trạng bệnh, diễn tiến bệnh, việc đáp ứng điều trị của từng người, chỉ có bác sĩ trực tiếp điều trị mới có thể trả lời chính xác, bên cạnh việc phải thông qua một hội đồng chuyên môn để hội chẩn. Về thời gian điều trị, lâu hay mau còn tùy thuộc mức độ trầm trọng của bệnh, tác nhân gây bệnh, đáp ứng của cơ thể đối với bệnh và phương pháp điều trị. Những di chứng có thể là vẩn đục dịch kính, tăng nhãn áp, thậm chí bị hỏng mắt vĩnh viễn.

Một số lưu ý, cẩn trọng với đau mắt đỏ (viêm kết mạc)

Trong suốt hơn 2 năm COVID người ta gần như không gặp đau mắt đỏ, đặc biệt là đau mắt dịch do vệ sinh hoàn cảnh và cá nhân quá tuyệt hảo, đâu đâu cũng khẩu trang- giãn cách- sát trùng. COVID phải đi xa huống chi là Adeno virus. Nay miễn dịch vay mượn đã hết. Sốt xuất huyết, chân tay miệng, đau mắt đỏ đã quay trở lại. Vẫn là như vậy vì đã chuyện “đến hẹn- lại lên”

Viêm kết mạc vẫn là bệnh lành tính, chữa được, ít có biến chứng và di chứng. Tuy nhiên biến chứng và di chứng vẫn là chuyện có thật, xảy ra hàng ngày( khoảng 10-15%). Với trẻ em cần đặc biệt lưu ý vì bé không biết nói, quấy khóc khiến cho việc tra nhỏ thuốc và khám mắt chi tiết khó khăn. Những tiềm ẩn của diễn biến nặng phải luôn được cân nhắc: suy dinh dưỡng, miễn dịch kém, đang mắc viêm hô hấp hoặc bệnh Tai Mũi Họng, tiêm chủng chưa đủ, diễn biến tại mắt trở nặng bất thường:  trẻ sợ sáng, quấy khóc, sưng nề phát triển nhanh, ánh mắt mờ đục, có mủ ở lòng đen…để chuyển đến chuyên khoa Mắt chuyên về bệnh trẻ em điều trị sớm. Với người lớn, chúng tôi vẫn phải khám lại cho nhiều bệnh nhân bị sẹo giác mạc, viêm giác mạc đốm, khô mắt…sau đau mắt đỏ, gần như hàng ngày.

TS. BS. Hoàng Cương- Bệnh viện Mắt Trung ương

BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ:

+ Dịch đau mắt đỏ vào mùa: dễ mắc, lây nhanh và có thể tái nhiễm lại nhiều lần

+ Phương pháp phòng bệnh đau mắt đỏ lây lan trong cộng đồng