Chứng Dị ứng, Không dung nạp thức ăn, thực phẩm

Dị ứng và không dung nạp thực phẩm, thức ăn có thể tạo thêm một vấn đề phức tạp không ngờ tới cho trải nghiệm ăn uống hàng ngày của chúng ta. Hiểu được sự khác biệt giữa hai điều này là điều cần thiết để duy trì mối liên hệ lành mạnh với thực phẩm. Hãy cùng giải quyết sự nhầm lẫn xung quanh cả hai và khám phá xem việc hiểu sự khác biệt giữa hai điều này có thể giúp ích rất nhiều trong việc đảm bảo sức khỏe của chúng ta được chăm sóc khi thưởng thức đồ ăn hàng ngày.

Dị ứng thức ăn, thực phẩm là gì?

Các rối loạn do dị ứng, chẳng hạn như sốt không rõ nguyên nhân, hen suyễn và bệnh chàm ảnh hưởng đến gần 25% số người trên toàn cầu. Dị ứng thực phẩm bao gồm 1-2% dân số trên thế giới. Phản ứng dị ứng xảy ra do sự tham gia của các tế bào bạch cầu đặc hiệu với chất gây dị ứng trong hệ thống miễn dịch, hệ thống này có thể nhận biết cụ thể các chất gây dị ứng như các loại hạt ở một số người. Điều này có nghĩa phản ứng dị ứng là khi hệ thống miễn dịch của chúng ta phản ứng với các chất gây dị ứng. Chất gây dị ứng là những chất vô hại thường được tìm thấy trong môi trường, nhưng khi tiếp xúc với những người nhạy cảm với chúng, chúng có thể gây viêm mãn tính – được gọi là phản ứng dị ứng.

Các chất gây dị ứng phổ biến bao gồm cỏ và phấn hoa, lông động vật, một số loại thực phẩm (như đậu phộng, động vật có vỏ, sữa và trứng), mủ cao su và một số loại thuốc. Sốc phản vệ là một phản ứng đe dọa tính mạng đối với chất gây dị ứng và có thể gây ra các triệu chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng.

Không dung nạp thực phẩm là gì?

Không dung nạp thực phẩm là những phản ứng bất thường sau khi ăn. Đây là những phản ứng phi miễn dịch và ảnh hưởng đến 20% dân số thế giới. Mặc dù đang là vấn đề phổ biến nhưng việc chẩn đoán thường không đơn giản do cơ chế phức tạp phát sinh chứng không dung nạp thực phẩm – nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng không dung nạp thực phẩm là thiếu enzyme cần thiết để phân hủy và tiêu hóa thức ăn hoặc thành phần trong thức ăn.

Hầu hết những người mắc bệnh này đều xuất hiện các triệu chứng khó chịu ở đường tiêu hóa. Ở những bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích (IBS), có tới 84% nhận thấy các triệu chứng của người bệnh có liên quan đến chứng không dung nạp thức ăn. Tuy nhiên, những bệnh nhân này có thể không mắc chứng không dung nạp thực phẩm, đó có thể là sự bùng phát của những rối loạn tiềm ẩn của người mắc, đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải nói chuyện với bác sĩ nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng không dung nạp thực phẩm.

Thế nào là nhạy cảm với thức ăn?

Điều phức tạp hơn nữa là một số người có thể gặp các triệu chứng sau khi ăn một số loại thực phẩm không liên quan đến chứng không dung nạp hoặc dị ứng thực phẩm. Chúng được gọi là nhạy cảm với thực phẩm và được cho là phát sinh từ sự kết hợp giữa phản ứng miễn dịch và phản ứng của hệ vi sinh vật đường ruột. Các triệu chứng không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể khá khó chịu, chẳng hạn như đau dạ dày và phát ban ngoài da. Những sự nhạy cảm này có thể mờ dần theo thời gian vì hệ thống miễn dịch và hệ vi sinh vật đường ruột của chúng ta liên tục thay đổi và những gì có thể ảnh hưởng đến chúng ta ngày hôm nay có thể sẽ ổn sau này trong cuộc sống. Cách tốt nhất để xác định tình trạng nhạy cảm với thực phẩm là quá trình quan sát và theo dõi các triệu chứng của bạn.

Sự khác biệt giữa dị ứng thực phẩm và không dung nạp thực phẩm là gì?

Hiểu được sự khác biệt giữa hai điều này là rất quan trọng, vì những tình trạng này liên quan đến nhiều phản ứng của cơ thể có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của chúng ta.

Cả hai tình trạng đều liên quan đến những phản ứng không mong muốn với thực phẩm mà một số người có thể gặp phải, nhưng chúng không giống nhau và xảy ra vì những lý do khác nhau:

Khi một người bị dị ứng thực phẩm, hệ thống miễn dịch của họ sẽ phản ứng với các chất gây dị ứng.

Khi một người mắc chứng không dung nạp thức ăn, hệ thống tiêu hóa của họ không thể phân hủy thức ăn đúng cách thông thường.

Dị ứng thực phẩm phân biệt với không dung nạp thực phẩm

Hai tình trạng này cũng liên quan đến các triệu chứng khác nhau. Phản ứng dị ứng với thực phẩm có thể gây ra:

Ngứa.

Sưng mặt, môi và lưỡi.

Sưng cổ họng và đường hô hấp, gây khó thở.

Chóng mặt và ngất xỉu.

Mạch đập nhanh không đều.

Không dung nạp thực phẩm có thể gây ra:

Khí đường ruột gây đầy hơi.

Đau bụng.

Tiêu chảy.

Như bạn có thể thấy, các triệu chứng chính của chứng không dung nạp thực phẩm liên quan đến đường ruột. Các triệu chứng chính của phản ứng dị ứng liên quan đến hệ thống miễn dịch. Nếu một người đã biết bị dị ứng, họ phải tránh thực phẩm gây kích ứng vì không làm như vậy có thể nguy hiểm. Họ cũng có thể cần mang theo epi-pen để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp vì các triệu chứng có thể đe dọa tính mạng. Một người mắc chứng không dung nạp có thể tránh được sự khó chịu bằng cách tránh thực phẩm gây kích ứng, nhưng họ sẽ không phải đối mặt với tình huống nguy hiểm đến tính mạng nếu dùng nó.

Một số tình trạng có thể biểu hiện tương tự như dị ứng và không dung nạp thực phẩm nhưng không phải vậy. Bệnh Celiac là một tình trạng tiêu hóa mãn tính, tự miễn dịch, được kích hoạt do ăn thực phẩm có chứa gluten, một loại protein có chủ yếu trong lúa mì. Bệnh Celiac có một số đặc điểm của dị ứng thực phẩm vì nó liên quan đến phản ứng miễn dịch với gluten. Các triệu chứng bao gồm các vấn đề về đường tiêu hóa, cũng như đau khớp và đau đầu, tuy nhiên, những người mắc bệnh celiac không có nguy cơ bị sốc phản vệ, không giống như những người bị dị ứng với các loại thực phẩm nhất định.

Những rối loạn hấp thu, rối loạn chuyển hóa, hội chứng ruột kích thích (IBS) có thể được chẩn đoán bằng test hơi thở Hydro, một loại xét nghiệm không xâm lấn giúp chẩn đoán bệnh,

Hãy nhớ rằng phản ứng của mỗi người với thức ăn là khác nhau. Chúng ta phải nói chuyện với chuyên gia chăm sóc sức khỏe về Tiêu hóa, Dị ứng miễn dịch, Dinh dưỡng khi gặp phải các triệu chứng dị ứng thực phẩm, không dung nạp hay nhạy cảm khi dùng thức ăn.

TS.BS. Trần Việt Hùng (Tiêu hóa – Gan mật, BV Bạch Mai, tổng hợp)