Bệnh lý bàn chân khoèo và phương pháp điều trị

Bàn chân khoèo là dị tật rất thường gặp trong những dị tật ở chi dưới, đặc biệt là những dị tật ở vùng cổ bàn chân.

Nghiên cứu cho thấy cứ 1.000 trẻ lại có 1 trẻ bị dị tật này. Điều quan trọng là phải phát hiện bệnh sớm để việc điều trị đạt kết quả tốt nhất.

Trong bệnh lý bàn chân khoèo, tổ chức phần mềm kết nối phần cơ với phần bám tận vào nền xương bị co rút ngắn hơn bình thường. Bản chất bệnh lý bàn chân khoèo không làm cho trẻ đau đớn nhưng nếu không được phát hiện và điều trị sớm thì sau này khi lớn lên càng dẫn tới mất cân bằng trầm trọng, khó khăn cho chịu nặng về trọng lượng, làm cho trẻ đứng và đi lại khó khăn. Ở Anh, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỉ lệ gặp là 1/1.000 trẻ, trẻ gái gặp nhiều hơn trẻ trai, tỉ lệ bị cả 2 chân chiếm khoảng 50% .

Đây là bệnh lý để điều trị cho thật sự hoàn hảo là vô cùng khó khăn, nhưng điều quan trọng là phát hiện sớm. Ngay khi trẻ cất tiếng khóc chào đời mà bệnh được phát hiện và có kế hoạch điều trị bài bản thì khoảng hơn 90% các ca bệnh đạt kết quả tốt mà không cần phải can thiệp phẫu thuật.

Triệu chứng bệnh bàn chân khoèo

Có 3 biến dạng chính của bàn chân khoèo, xảy ra tại 3 khớp:

+ Đảo ngược tại khớp cận xương sên: đảo ngược hoàn toàn của phần phía sau bàn chân.

+ Bàn chân khép vào trong tại khớp sên – ghe.

+ Bàn chân ngựa và xoay vào trong tại khớp cổ chân, lòng bàn chân khiến người bệnh phải đi trên các ngón chân. Ngoài ra, các cơ bắp chân bên chân khoèo thường kém phát triển, gân gót ngắn hơn, bàn chân khoèo có thể ngắn hơn bàn chân kia khoảng 1cm.

Triệu chứng chính

+ Trục của ngón cái bị thay đổi làm cho ngón cái xoay và hướng lên trên.

+ Bàn chân trước và bàn chân giữa bị co rút và ngắn lại.

+ Bắp chân bị thiểu dưỡng và teo nhỏ so với bình thường.

+ Cổ và bàn chân duỗi đổ, gân Achilles bị co rút, gót chân có xu hướng lên cao.

+ Bàn chân biến dạng, nửa sau duỗi đổ, co gấp về phía trong.

Nhìn tổng thể bàn chân bệnh lý ngắn và nhỏ hơn bàn chân bình thường.

Nguyên nhân bàn chân khoèo

Cho tới tận bây giờ, nguyên nhân chính của bệnh vẫn chưa được khẳng định. Có rất nhiều giả thuyết được đặt ra như: Những giả thuyết về bệnh lý về gene, bệnh lý về di truyền hoặc phối hợp cả 2 yếu tố trên: Do rối loạn trong phát triển bào thai làm cho xương mác phát triển chậm, khiếm khuyết phát triển phần sụn của xương sên, yếu tố thần kinh gene bị phát triển rối loạn, biến dạng của diện bám của gân vào xương… Các yếu tố về gia đình; Phối hợp cùng các dị dạng toàn thân; Thiểu dưỡng hoặc thiếu nước ối khi người mẹ mang thai; Yếu tố môi trường như ảnh hưởng của khói thuốc lá, khói bụi công nghiệp, nhiễm trùng, mắc bệnh viêm nhiễm siêu vi trùng trong quá trình người mẹ mang thai.

Cần được điều trị ngay sau khi sinh

Với kỹ thuật thăm khám hiện tại cùng với việc thăm khám và chẩn đoán trước sinh, bệnh lý này có thể phát hiện được khi người mẹ mang thai từ tuần thứ 18. Tuy nhiên, việc can thiệp nhằm điều trị trong giai đoạn bào thai hiện nay còn chưa thực hiện được, do vậy, việc phát hiện điều trị ngay sau khi sinh vô cùng quan trọng.

Điều trị có thể tiến hành ngay sau sinh khoảng 1-2 tuần.

Phương pháp Ponseti: Xoa bóp, nắn chỉnh bằng tay nhẹ nhàng nhằm chỉnh sửa dần dần các biến dạng xấu, sau đó bất động bằng bột, có thể thay bột nhiều lần sau mỗi lần chỉnh sửa. Can thiệp tối thiểu vào gân Achilles và tiếp tục bất động bằng bột hoặc nẹp chỉnh hình.

Phương pháp French method: Phương pháp này cần phối hợp chặt chẽ cùng gia đình, đặc biệt với người mẹ, trẻ được đeo nẹp chỉnh hình 20-23 giờ/ ngày .

Tiêu chuẩn vàng của kết quả điều trị là đạt được sự hoàn hảo về chức năng làm cho trẻ đứng lên, đi lại hoặc chạy nhảy trên nền đất cứng mà không đau.

Điều trị bằng phẫu thuật: chỉ đặt ra khi bàn chân khoèo biến dạng nặng hoặc bị co rút biến dạng nặng khi trẻ đã lớn.

Biến chứng và di chứng

Bệnh lý bàn chân khoèo quan ngại nhất là các biến chứng của bệnh dẫn tới sự biến dạng nặng nề về hình thái dẫn tới các trở ngại về chức năng làm cho chất lượng cuộc sống bị giảm sút đặc biệt:

+ đi lại tập tễnh,

+ chân ngắn chân dài;

+ Lệch trục của chi;

+ Thoái hóa sớm trực tiếp các khớp của cổ bàn chân, thoái hóa khớp gối, khớp háng…; cong vẹo cột sống, lệch khung chậu.

Nếu bệnh lý dị tật bàn chân khoèo không được điều trị thì có thể gặp phải các biến chứng và phiền nạn như:

+ Trẻ sẽ mắc bệnh viêm khớp sau này.

+ Bàn chân sẽ có hình dáng bất thường.

+ Trẻ đi lại và chạy nhảy khó khăn, thiệt thòi trong vận động và thể thao.

Trong thực tế, có những trường hợp khoèo nặng mà không được điều trị sớm, ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng sống của người bệnh khiến các nhà chuyên môn phải cân nhắc tới chuyện cắt cụt chi.

Một số biến dạng khác có thể kèm theo dị dạng bàn chân khoèo

+ Ngắn xương chày (hiếm gặp);

+ Ngắn xương mác (hiếm gặp);

+ Lệch xương sên so với khung mộng chày mác, trục xương sên hơi xoay ngoài, thân của xương sên hướng lên trên ra trước và xoay ngoài, khám có thể sờ thấy;

+ Xương thuyền lệch vị trí so với chỏm của xương sên;

+ Xương hộp lệch vị trí so với xương gót.

Các hệ thống phần mềm biến dạng theo trình tự: Teo khối cơ cẳng chân, đặc biệt nhóm cơ mác bên, gân tam đầu cẳng chân và gân cơ chày sau, gân cơ gấp sâu ngón chân co rút, toàn bộ bao khớp phía sau bị co rút, gân gan chân bị co rút mạnh…

Khi sinh ra, thấy trẻ có những bất thường về chân như kể trên, cần đưa trẻ tới bệnh viện có chuyên khoa chấn thương chỉnh hình để được thăm khám và tư vấn điều trị. Nếu bệnh được phát hiện ngay sau khi trẻ sinh ra và có kế hoạch điều trị bài bản, hơn 90% trường hợp có kết quả tốt mà không cần phải can thiệp phẫu thuật. Vì vậy, gia đình, cha mẹ đừng để lỡ thời điểm điều trị tốt nhất cho trẻ.

PGS.TS. Ngô Văn Toàn

adminyhoc