Hướng dẫn Bài tập phục hồi chức năng cơ đáy chậu (bài tập Kegel) cho bệnh nhân tiểu tiện không tự chủ, són tiểu
Tập cơ đáy chậu là tập luyện sự siết chặt và thư giãn lặp lại một cách chủ động có chọn lọc các cơ vùng đáy chậu. Phục hồi chức năng cơ vùng đáy chậu là một phương pháp quan trọng để kiểm soát rỉ tiểu.
Bài tập làm mạnh cho các cơ vùng đáy chậu hay còn gọi là bài tập Kegel có thể đem lại lợi ích cho cả nam giới và phụ nữ, đặc biệt với những người không kiểm soát được tiểu tiện. Ở nữ giới bài tập Kegel hay được áp dụng hơn nhằm kiểm soát tốt hơn khi tăng áp lực trong ổ bụng ví dụ khi ho, hắt hơi, cười và giúp phụ nữ lấy lại tự tin, nhất là sau khi sinh con. Tuy nhiên, việc tập luyện chương trình Kegel cần thực hiện một cách chính xác và đều đặn.
Vài điều sơ lược về cơ đáy chậu
Đáy Chậu (perineum) được cấu tạo bởi khung xương và một vách hoành cơ là phần mềm gồm các cân cơ và các dây chằng lót ở đáy dưới khung xương chậu, có niệu đạo, hậu môn và ở nữ có âm đạo chui qua.
Hình 1: Vùng sàn chậu ở nữ giới
Khung xương tạo thành một hình giống cái chậu thủng đáy bao gồm phía sau là xương cùng cụt. hai bên là hai xương cánh chậu tiếp khớp với nhau ở phía trước là khớp mu, phía dưới xương cánh chậu có ụ ngồi.
Hình 2: Khung xương chậu
Vách hoành cơ (Pubococcygeus musle: cơ PC) là phần mềm tạo thành một bản như một cái võng phủ ở đáy khung xương chậu (tạo thành đáy của chậu hông), gồm hai cơ là cơ nâng hậu môn và cơ ngồi cụt, có 1 cân phủ lên trên các cơ rồi đi lên bám vào các thành của chậu hông, cân này được gọi là cân đáy chậu sâu.
– Cơ nâng hậu môn là một cơ giống như một cái quạt xòe từ hậu môn tới xương chậu và xương cùng gồm có 3 phần là cơ mu cụt bám ở mặt sau thân xương mu và cung gân cơ nâng hậu môn, từ đó chạy dọc ra sau đến xương cụt. Cơ mu trực tràng bám vào mặt sau thân xương mu từ đó các thớ chạy dọc ra sau và nối với cơ bên đối diện, tạo nên một vòng cơ ở phía sau, chỗ nối ống hậu môn trực tràng. Một số sợi khác hòa vào cơ thắt ngoài hậu môn và lớp cơ dọc của thành trực tràng.
– Cơ ngồi cụt thường ít phát triển có khi chủ yếu là cân bám từ gai ngồi và cung gân của cơ nâng hậu môn đến bám tận vào xương cụt và dây chằng hậu môn cụt.
– Cân đáy chậu sâu là một cân phủ trên các cơ của chậu hông bé trông như một cái phễu dính ngay ở dưới eo trên, giữa cơ tháp và cân có đám rối thần kinh cùng. Giữa cân và phúc mạc có nhánh của động mạch hạ vị. Như vậy thần kinh nào chạy vào tạng thì phải chọc qua cân, động mạch nào chạy ra nông cũng phải chọc qua cân.
Niệu đạo, hậu môn và ở nữ có thêm âm đạo chui qua vách hoành cơ vì vậy khi các cơ vùng đáy chậu suy yếu sẽ gây ra tình trạng són tiểu, són phân, rối loạn cương dương ở nam và không co được âm đạo ở nữ gây giảm hưng phấn tình dục, trường hợp nặng có thể sa âm đạo, sa trực tràng.
Chỉ định tập Kegel (tập phục hồi cơ đáy chậu)
– Đau hoặc có cảm giác bị sa âm đạo
– Sa sinh dục mức độ nhẹ khi người bệnh ở tư thế tự nhiên.
– Rỉ tiểu gắng sức, rỉ tiểu cấp
– Người bệnh đi tiểu nhiều lần
– Người bệnh đại tiện không tự chủ
Chống chỉ định tập Kegel (tập phục hồi cơ đáy chậu)
Người bệnh bị bệnh tim nặng
Chuẩn bị con người và phương tiện
+ Người thực hiện: Điều dưỡng hoặc kỹ thuật viên được đào tạo
+ Phương tiện: Bàn tập, phòng tập
+ Người bệnh: giải thích cho người bệnh hiểu và tích cực tham gia tập luyện kiên trì theo chương trình tập
+ Hồ sơ bệnh án: bệnh án chẩn đoán, các xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán và phiếu chỉ định của bác sỹ
Các bước tiến hành tập Kegel (tập phục hồi cơ đáy chậu)
© Kiểm tra hồ sơ: kiểm tra lại hồ sơ bệnh án và các phiếu chỉ định
© Kiểm tra người bệnh: kiểm tra người bệnh xem đúng chỉ định không
© Thực hiện kỹ thuật
Người bệnh có thể tiến hành bài tập ở bất kỳ đâu, thời gian nào trong ngày, nhưng người bệnh thường tập trên ghế, trong nhà vệ sinh hay trên giường. Bài tập cơ đáy chậu chia làm hai phần: giai đoạn làm chậm và giai đoạn làm nhanh. Sau khi người bệnh làm các động tác chậm tốt sẽ chuyển sang giai đọan làm nhanh.
+ Bài tập chậm cơ vùng đáy chậu với người hướng dẫn
– Siết chặt và kéo nhóm cơ vùng lưng lên, động tác này giúp người bệnh có thể tự kiểm soát trung tiện được. Lưu ý hướng dẫn người bệnh tránh co thắt nhóm cơ vùng mông, đùi và nhóm cơ bụng trong khi tập động tác này.
– Tiếp theo, người bệnh sẽ siết chặt và kéo nhóm cơ quanh âm đạo và niệu đạo, động tác này giúp cho người bệnh có thể tự ngừng đi tiểu. Để xác định đúng cơ, đưa ngón tay trỏ vào trong âm đạo cho đến khi cảm nhận được áp lực vào ngón tay khi người bệnh tập bài tập này. Nếu chưa rõ người bệnh cố nhịn tiểu hoặc nhin tiểu giữa dòng để cảm nhận rõ hơn.
– Giữ ở tư thế này và yêu cầu người bệnh đếm chậm từ 1 đến 5, nhớ không nhịn thở trong khi làm động tác này, điều này rất quan trọng giúp người bệnh thở bình thường
– Sau khi đếm đến 5, người bệnh từ từ thư giãn hoàn toàn
– Lặp lại động tác này 5 lần
+ Bài tập nhanh cơ vùng đáy chậu với người hướng dẫn
– Siết chặt và kéo nhanh nhóm cơ đáy chậu như đã làm trên
– Giữ tư thế này khoảng 1 đến 2 giây sau đó từ từ thư giãn
– Lặp lại các động tác của giai đoạn chậm và nhanh ít nhất 5 – 10 lần hoặc cho đến khi người bệnh thấy mỏi cơ
+ Những điểm lưu ý
Trong khi thực hiện bài tập người bệnh thường quá tập trung theo người hướng dẫn để có thể làm đúng các bài tập nên nhóm cơ đáy chậu rất dễ mỏi. Tuy nhiên, nếu người bệnh tập đều đặn sau một thời gian sẽ thấy làm đơn giản và nhẹ nhàng hơn, không cần bất kỳ sự gắng sức nào. Người bệnh phải nhớ thư giãn và thở bình thường khi thực hiện bài tập với các cơ vùng đáy chậu
Theo dõi bệnh nhân
Theo dõi và hướng dẫn người bệnh làm đúng động tác, kiểm tra từng giai đoạn để sửa những sai sót của người bệnh tránh thành thói quen xấu, không có hiệu quả
Tai biến và xử trí khi luyện tập
– Đau cơ: Thuốc giảm đau, nghỉ ngơi, các biện pháp vật lí trị liệu.
– Tập quá sức: Nghỉ ngơi.
Yhocvn.net (Trích theo hướng dẫn Bài tập mạnh cơ vùng đáy chậu (bài tập Kegel) của Bộ Y tế)
Chưa có bình luận.
