Đầu dò siêu âm: Cấu tạo, nguyên lý và cách lựa chọn
Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của đầu dò siêu âm
Đầu dò siêu âm là 1 trong 2 thành phần chính của máy siêu âm. Một số đầu dò siêu âm có giá trị cao có thể kể đến như các loại đầu dò tim của máy siêu âm Doppler màu hoặc đầu dò khối của máy siêu âm màu 3D, 4D.
– Nguyên lý hoạt động của đầu dò máy siêu âm:
Đầu dò máy siêu âm là thiết bị có khả năng thu và phát sóng siêu âm có các tần số khác nhau tùy thuộc vào chức năng của đầu dò như siêu âm tim, siêu âm ổ bụng…mà có thiết kế và tần số siêu âm phát ra khác nhau. Khi siêu âm, các tinh thể bên trong đầu dò phát ra các sóng siêu âm truyền vào bên trong cơ thể. Các mô, xương và chất lỏng trong cơ thể – một phần hấp thụ hoặc truyền qua – một phần phản xạ lại sóng âm và quay ngược trở lại đầu dò. Đầu dò thu nhận sóng âm phản hồi, gửi các thông tin này tới bộ xử lý, sau khi phân tích các tín hiệu phản hồi bằng các phần mềm và thuật toán xử lý ảnh, kết hợp các thông tin để xây dựng và tái tạo thành hình ảnh siêu âm mà chúng ta nhìn thấy trên màn hình.Với vai trò quan trọng như vậy nên nhiều chiếc đầu dò có giá trị lớn, nhiều loại đầu dò có giá cao gần bằng cả máy như đầu dò tim hay đầu dò khối 4D…Để thực hiện chức năng thu và phát sóng siêu âm thì đầu dò máy siêu âm cần có những cấu tạo đặc biệt.
Một trong những phần quan trọng nhất của một máy siêu âm là đầu dò siêu âm. Nếu không có nó, sẽ không có dữ liệu để truyền cho CPU và sẽ được hiển thị trên màn hình.
Đầu dò siêu âm hoạt động như miệng và tai của máy. Nó phát ra sóng âm thanh cho bệnh nhân và nhận được rung động, thông tin thu thập được bằng thăm dò sau đó được truyền cho CPU.
– Cấu tạo cơ bản của một đầu dò siêu âm:
+ Tinh thể gốm của đầu dò được nuôi bằng các chuỗi xung cao tần. Cứ sau mỗi xung phát đầu dò lại làm nhiệm vụ tiếp nhận sóng hồi âm. Độ lặp lại của các chuỗi xung phụ thuộc vào độ sâu tối đa cần chẩn đoán
+ Đầu dò của máy siêu âm có nhiều dải tần số (2-8 dải)
+ Các điện cực áp vào 2 mặt của tinh thể áp điện.
+ Lớp giảm rung để tạo ra một dao động tắt dần nhanh sau khi ngừng tác dụng xung điện.
+ Lớp đệm để tăng cường khả năng truyền năng lượng xung siêu âm truyền ra ngoài (giảm sự hao tổn).
– Các loại đầu dò siêu âm:
Có rất nhiều loại đầu dò siêu âm tuy nhiên 3 loại đầu dò siêu âm trên thị trường nhưng: Sector, Convex, Linear là 3 loại phổ biến nhất.
+ Đầu dò Convex: Siêu âm bụng tổng quát, sinh thiết ổ bụng, sản khoa.
+ Đầu dò Linear: Siêu âm vùng nông, như mạch máu, bộ phận nhỏ, cơ, xương khớp, thần kinh, ngực
+ Đầu dò âm đạo, trực tràng.
+ Đầu dò doppler tim, xuyên sọ: Dùng siêu âm tim người lớn, trẻ em, sọ…
+ Đầu dò khối 3D, 4D: Tạo hình khối 3D, 4D với các máy siêu âm màu 3D, 4D
+ Đầu dò siêu âm tim
+ Đầu dò Micro-Convex
Ngoài ra còn nhiều loại đầu dò khác có thể tùy chọn vào mỗi loại máy và nhu cầu sử dụng để lựa chọn các loại đầu dò khác nhau.
Trong khi thực hành siêu âm, các bác sĩ có thể phải thực hiện thăm khám nhiều cơ quan bộ phận khác nhau của cơ thể, đặc biệt là ở các bệnh viện, phòng khám đa khoa. Do đó, lựa chọn đầu dò siêu âm phù hợp với nhiệm vụ của mình sẽ giúp các bác sĩ tiết kiệm thời gian, công sức.
– Phân loại đầu dò siêu âm
Các bác sĩ nên chọn các đầu dò siêu âm đa tần và đầy đủ chủng loại: Sector, Convex, Linear. Tuy nhiên, trên thực tế luôn cần có biện pháp khắc phục khó khăn khi không có đầu dò chuyên dụng.
Trước hết, về các chủng loại đầu dò, điện tử và cơ khí, cả 2 loại đầu dò này đều cho ra hình ảnh chất lượng đẹp như nhau. Tuy nhiên, đầu dò siêu âm cơ khí thường có độ bền kém hơn và để làm siêu âm tim thì thường có kích thước to hơn đầu dò điện tử cùng loại, nhưng đầu dò này thường có chi phí thấp hơn.
Có rất nhiều loại đầu dò siêu âm tuy nhiên 3 loại vừa nêu trên: Sector, Convex, Linear là 3 loại phổ biến nhất.
Đầu dò Linear:
+ Ưu điểm đầu dò Linear
với sóng âm được phát ra song song với nhau và tạo ra hình ảnh có hình chữ nhật. Lợi thế của dòng đầu dò này là cho ra hình ảnh siêu âm ở gần có độ phân giải cao. Chúng được sử dụng với tần số cao (5 – 7mHZ) để đánh giá mô mềm và tuyền giáp.
+ Nhược điểm đầu dò Linear
Nhược điểm của đầu dò Linear là mặt tiếp xúc rộng, do đó sẽ tạo ra hình ảnh không thật khi khảo sát ở những vung góc cạnh, vì không khí chen vào chính giữa da và đầu dò. Ngoài ra các bóng âm được gây ra bởi các xương sườn có thể làm hỏng hình ảnh. Thông thường, đầu dò Linear không thích hợp để khảo sát các cơ quan bên trong ngực và bụng trên.
Đầu dò Sector:
Cho hình ảnh giống cái quạt hẹp khi ở gần transducer và rộng hơn khi đi sâu xuống.
Lựa chọn đầu dò siêu âm theo mục đích thăm khám
Để thực hiện siêu âm tim tốt, các bác sĩ nên sử dụng đầu dò Sector. đối với người Việt Nam trưởng thành tần số thích hợp là 3,5MHz, tuy nhiên nếu có loại đa tần từ 2-4MHz là tần số tối ưu nhất, còn đối trẻ em là 14,5MHz, hoặc thích hợp hơn là loại 4-8MHz.
Để làm siêu âm bụng tổng quát, các bác sĩ nên sử dụng đầu dò Convex, giống như siêu âm tim, tần số để siêu âm đối với người lớn là 3.5MHz, nhưng tối ưu nhất là từ 2 – 4MHz, đối với trẻ em có thể sử dụng loại tần số cao hơn. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, nếu không có đầu dò Convex, đầu dò Sector vẫn có thể dùng để thăm khám ổ bụng được.
Đầu dò Linear thường được dùng để thăm khám các bộ phận như: tuyến giáp, tuyến vú, tinh hoàn, mạch máu ngoại vi,… với tần số là 7 -10 MHz
Để phục vụ mục đích sinh thiết người ta thường gắn thêm một bộ phân giá đỡ cho các đầu dò chuyên dụng, nhưng trong điều kiện không có chúng ta vẫn có thể sử dụng đầu dò thông thường cho mục đích này và ở đây đầu dò sector là tốt nhất. Như vậy, trong điều kiện nếu chỉ được chọn 1 đầu dò chúng ta nên mua đầu dò sector đa tần hoặc 3,5MHz.
Trên đây là 3 loại đầu dò siêu âm được sử dụng phổ biến nhất trong việc chẩn đoán hình ảnh. Việc lựa chọn đầu dò siêu âm như thế nào phụ thuộc vào mục đích thăm khám của từng bộ phận. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp ta vẫn có thể sử dụng đầu dò khác khi không có đầu dò chuyên dụng. Bên cạnh đó, việc lựa chọn máy siêu âm phù hợp với nhu cầu sử dụng cũng giúp cho việc tận dụng được giá trị sử dụng của máy siêu âm.
Yhocvn.net
Chưa có bình luận.
