Gợi ý biểu hiện, triệu chứng để chẩn đoán lao ngoài phổi thường gặp ở người nhiễm HIV/AIDS

Ngoài lao ở phổi là hay gặp nhất, có nhiều bộ phận khác trong cơ thể cũng có thể là nơi vi khuẩn lao phát triển gây bệnh.

LAO HẠCH (NGOẠI VI)

Gợi ý chẩn đoán lao:

– Kích thước ≥2 cm

– Không đối xứng

– Sưng không đau

– Chắc/mềm/có lỗ dò

– Vịtrí cổ, khu trú

– Sụt cân, ra mồ hôi đêm, sốt

Gợi ý loại trừ lao:

– Đối xứng (có lẽ là lymphoma hay bệnh hạch liên quan HIV)

– Đau, viêm, có mủ (vi khuẩn hay nấm)

– Vịtrí ngoài cổ

Xét nghiệm thiết yếu

– Soi đờm nếu ho

– Chọc hút xét nghiệm Tế bào và AFB

Xử trí ngay

– Chọc hút chẩn đoán tế bào học và xét nghiệm AFB

– Sinh thiết hạch nếu cần

TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI

Gợi ý chẩn đoán lao:

– Tràn dịch một bên

– Dịch trong, vàng chanh

Gợi ý loại trừlao:

– Tràn dịch 2 bên (có thể là suy tim hay viêm phổi)

– Lâm sàng của ung thư

– Dịch đục / có mủ (có lẽ là mủ màng phổi)

– Dịch đỏmáu

Xét nghiệm thiết yếu

– Xquang phổi

– Soi đờm tìm AFB nếu ho

– Chọc hút và xem xét dịch (sinh hoá, tế bào)

– Sinh thiết màng phổi, soi màng phổi (nếu cần)

Xửtrí ngay

Lao

– Bắt đầu điều trị lao

Chưa chẩn đoán lao

– Tìm nguyên nhân khác

– Dịch vàng chanh, sau 7 ngày không có chẩn đoán khác. Điều trị nhưlao.

LAO LAN TỎA

Gợi ý chẩn đoán lao:

– Sụt cân, sốt và ho

– Bất thường phim phổi (có thể có lao kê)

– Gan lách to

– Đổmồhôi đêm

– Thiếu máu

Gợi ý loại trừ lao:

– Xem xét Salmonella, phế cầu, sốt rét, Cryptoccocus

– Sốt có rét run

– Thở nhanh (thở trên 30 lần/phút)

– Tiêu chảy nặng

– Máu trong phân

Xét nghiệm thiết yếu

– Xquang phổi

– Phết máu sốt rét

– Soi đờm tìm AFB

– Cấy máu, công thức máu, và KN cryptococus

Xử trí ngay

Lao: Bắt đầu điều trị lao (+ kháng sinh nếu rất nặng)

Chưa chẩn đoán lao

– Khảo sát thêm các nguyên nhân khác

– Bắt đầu điều trị lao và kháng sinh nếu người bệnh rất nặng (“bao vây”)

TRÀN DỊCH MÀNG NGOÀI TIM

Gợi ý chẩn đoán lao:

– Sụt cân, ra mồ hôi đêm, sốt

– Bằng chứng lao ởnơi khác

– Hai phế trường sáng (có thểcó tràn dịch 2 bên), bóng tim to đối xứng

Gợi ý loại trừ lao:

– Các đường mờ phế huyết quản hay bóng tim không đối xứng (có thể do suy tim)

– Huyết áp tăng

– Điện tim gợi ý nguyên nhân khác của tim to (tăng huyết áp, bệnh mạch vành, van tim, cơ tim, …)

– Sốt có rét run (viêm màng ngoài tim vi khuẩn Gr(-)

Xét nghiệm thiết yếu

– X quang ngực

– Soi đờm tìm AFB nếu ho

– Điện tim (nếu không có siêu âm)

– Siêu âm tim, màng tim (lí tưởng)

Xử trí ngay

Lao: Bắt đầu điều trị lao

– Chuyển viện để hút dịch cấp cứu nếu rất khó thở

Chưa chẩn đoán lao

– Tìm nguyên nhân khác

– Nếu siêu âm xác nhận tràn dịch màng ngoài tim và không có chẩn đoán khác trong vòng 7 ngày

Điều trị như lao.

VIÊM MÀNG NÃO LAO

Gợi ý chẩn đoán lao:

– Sụt cân, ra mồ hôi đêm, sốt

– Dịch não tủy trong với protein cao, glucose thấp và tế bào lympho

– KN Cryptoccocus / mực tàu / cấy nấm (-) ở dịch não tủy

– Bằng chứng lao ởnơi khác

Gợi ý loại trừ lao:

– Dịch não tủy đục hay có bạch cầu trung tính trên kính hiển vi (có lẽ là viêm màng não mủ)

– KN Cryptoccocus (+)

– Khởi phát nhanh

– Áp lực dịch não tủy cao (có thể là cryptococcus)

Xét nghiệm thiết yếu

– Chọc dò tủy sống

– Soi hiển vi (nhuộm gram và AFB) / protein / glucose dịch não tủy

– XN KN và nhuộm cryptoccoccus

– Soi đờm tìm AFB nếu ho

Xử trí ngay

Lao: Nhập viện và điều trị lao

Không phải lao

– Điều trị cryptococcus nếu XN cryptococcus(+) hay không có chẩn đoán khác.