Các phương pháp chẩn đoán bệnh viêm ruột

Đối với bệnh viêm ruột, tình trạng viêm nhiễm kéo dài dai dẳng ở đường tiêu hóa. Tình trạng này gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, phân có máu, táo bón và cần đi đại tiện khẩn cấp. Các loại bệnh viêm ruột phổ biến nhất là bệnh Crohn và viêm loét đại tràng.

Các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa tại Trung tâm Bệnh viêm ruột NYU Langone đã đề xuất các xét nghiệm chẩn đoán để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng bệnh. Không có một xét nghiệm cố định nào để phát hiện bệnh viêm ruột, vì vậy tình trạng bệnh được chẩn

 đoán dựa trên sự kết hợp của các xét nghiệm, bao gồm nội soi, sinh thiết và xét nghiệm hình ảnh.

Tiền sử bệnh

Bác sĩ hỏi về các triệu chứng bệnh nhân gặp phải, lần đầu tiên nhận thấy chúng, tần suất chúng xảy ra, mức độ nghiêm trọng và liệu chúng có ảnh hưởng đến thói quen hàng ngày của bệnh nhân hay không. Ngoài ra, họ có thể hỏi về những nơi bệnh nhân đã đi du lịch và liệu các triệu chứng của người bệnh có trùng với chuyến đi đến một quốc gia khác hay không.

Bác sĩ cũng có thể hỏi về những thực phẩm người bệnh thường ăn và liệu thói quen ăn uống gần đây có thay đổi hay không. Một số triệu chứng của bệnh viêm ruột có thể trùng lặp với các tình trạng miễn dịch và tiêu hóa khác, chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích, hoặc nhạy cảm và không dung nạp thực phẩm, chẳng hạn như bệnh celiac và nhạy cảm với gluten.

Cũng rất hữu ích nếu bệnh nhân nói với bác sĩ biết về bất kỳ tình trạng nào khác mà họ mắc phải và liệu họ có đang dùng thuốc điều trị chúng hay không. Nếu người bệnh đã phẫu thuật vùng bụng hoặc đường tiêu hóa, các thủ thuật này có thể gây ra các triệu chứng tương tự như bệnh viêm ruột. Bác sĩ cũng có thể hỏi xem bệnh nhân có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến các bất thường của hệ thống miễn dịch hay không, chẳng hạn như sốt, chán ăn, sụt cân, kích ứng mắt hoặc mờ mắt và viêm khớp.

Khám sức khỏe

Các bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể chất để xác định xem bệnh nhân có các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh viêm ruột hay không. Bác sĩ có thể kiểm tra bụng, ấn nhẹ để kiểm tra xem có đau hay nhức không. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra xem người bệnh có bị viêm mắt, lở miệng, nổi mẩn da, sưng hoặc kích ứng khớp, chảy máu hoặc các dấu hiệu viêm khác ở hậu môn và khu vực xung quanh hay không.

Xét nghiệm máu

Mặc dù xét nghiệm máu không thể xác nhận rằng bệnh nhân mắc bệnh viêm ruột hay không nhưng nó có thể giúp loại trừ các tình trạng gây ra các triệu chứng tương tự. Các bác sĩ thường lấy một lượng máu nhỏ, sau đó gửi đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm. Kết quả thường có sau một đến hai ngày.

Xét nghiệm máu có thể hé lộ một số dấu hiệu nhận biết của bệnh viêm ruột. Chúng bao gồm các tình trạng cho thấy hệ thống miễn dịch đang gây viêm và các dấu hiệu cho thấy người bệnh bị thiếu máu, nghĩa là số lượng hồng cầu đang ở mức thấp, có thể là dấu hiệu của chảy máu trong. Hàm lượng sắt, folate, vitamin D và vitamin B12 thấp cho thấy sự thiếu hụt dinh dưỡng và là dấu hiệu cho thấy ruột không hấp thụ các chất dinh dưỡng này một cách bình thường.

Xét nghiệm phân

IBD ảnh hưởng đến tần suất và tính nhất quán của nhu động ruột, vì vậy bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân cung cấp mẫu phân để gửi đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm. Họ sẽ đưa cho người bệnh một hộp nhựa nhỏ để bệnh nhân gửi lại cho bác sĩ chuyên khoa sau khi lấy mẫu.

Xét nghiệm phân được sử dụng để loại trừ nhiễm trùng hoặc đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm. Xét nghiệm phân cũng có thể cho thấy sự xuất huyết mà mắt thường không thể nhìn thấy được. Kết quả thường có sau năm đến bảy ngày.

Thủ thuật nội soi

Các thủ thuật nội soi—chẳng hạn như nội soi đại tràng, nội soi đường tiêu hóa trên, nội soi đại tràng sigma và nội soi viên nang—là chìa khóa để chẩn đoán bệnh viêm ruột vì chúng cung cấp hình ảnh rõ ràng và chi tiết về đường tiêu hóa. Chúng có thể giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh viêm ruột và phân biệt giữa bệnh Crohn và viêm loét đại tràng. Mặc dù hai tình trạng này có nhiều triệu chứng giống nhau nhưng chúng ảnh hưởng đến các phần khác nhau của đường tiêu hóa.

Bác sĩ sẽ quyết định xét nghiệm nội soi nào là phù hợp dựa trên các triệu chứng, tiền sử bệnh, khám tổng thể và kết quả xét nghiệm máu và phân.

+ Nội soi và sinh thiết

Các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hầu như luôn khuyên bệnh nhân nên nội soi để chẩn đoán bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng. Thủ thuật này cung cấp những hình ảnh video trực tiếp của đại tràng và trực tràng, đồng thời cho phép bác sĩ kiểm tra niêm mạc ruột xem có bị viêm, loét và các dấu hiệu khác của bệnh viêm ruột hay không.

Thông thường, bác sĩ sẽ thực hiện sinh thiết trong quá trình nội soi, bằng cách bác sĩ sẽ lấy các mẫu mô nhỏ từ ruột kết và gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích. Kết quả sinh thiết có thể giúp bác sĩ xác nhận chẩn đoán bệnh viêm ruột và phân biệt giữa bệnh Crohn và viêm loét đại tràng.

Trước khi thực hiện thủ thuật, bác sĩ yêu cầu người bệnh tránh ăn thức ăn rắn trong 24 giờ. Bệnh nhân sẽ được cho uống dung dịch nhuận tràng vào đêm hôm trước để ruột trống rỗng trong quá trình khám.

Để thực hiện nội soi, các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa sử dụng ống nội soi, một dụng cụ dài, mỏng, linh hoạt có gắn camera và đèn chiếu sáng ở đầu. Các bác sĩ đưa ống nội soi vào hậu môn và từ từ di chuyển nó qua trực tràng và đại tràng. Máy ảnh hiển thị hình ảnh đại tràng trên màn hình máy tính gần đó. Thủ thuật này thường mất khoảng 30 phút.

Trước khi thực hiện thủ thuật, các bác sĩ thường cho người bệnh sử dụng thuốc an thần để khiến bệnh nhân buồn ngủ và giảm bớt cảm giác khó chịu. Bệnh nhân có thể trở về nhà sau khi hoàn thành thủ thuật, nhưng bạn bè hoặc người thân nên lái xe vì họ có thể vẫn cảm thấy hơi buồn ngủ.

+ Soi đại tràng sigma linh hoạt

Nội soi đại tràng sigma linh hoạt tương tự như nội soi đại tràng, nhưng bác sĩ chỉ kiểm tra trực tràng và phần dưới của đại tràng. Xét nghiệm này được khuyến nghị nếu các triệu chứng của bệnh nhân chỉ giới hạn ở việc chảy máu và viêm quanh hậu môn và trực tràng. Thỉnh thoảng, các bác sĩ thực hiện xét nghiệm này để đánh giá hiệu quả điều trị. Các bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết trong suốt quá trình thực hiện thủ thuật.

+ Nội soi đường tiêu hóa trên

Nếu các triệu chứng và xét nghiệm cho thấy bệnh nhân mắc bệnh Crohn, bác sĩ có thể đề nghị thực hiện nội soi đường tiêu hóa trên, còn gọi là nội soi thực quản, dạ dày tá tràng. Các bác sĩ sử dụng thủ thuật này để kiểm tra thực quản – ống nối miệng với dạ dày – cũng như dạ dày và phần đầu ruột non. Nội soi  đường tiêu hóa trên sẽ cho thấy tình trạng viêm, loét, chảy máu hoặc tắc nghẽn ở những phần này của đường tiêu hóa.

Bác sĩ sử dụng một dụng cụ mỏng gọi là máy nội soi để thực hiện xét nghiệm. Trước khi thực hiện thủ thuật, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân một liều thuốc an thần để khiến họ buồn ngủ và giảm bớt cảm giác khó chịu. Sau đó bác sĩ đưa ống nội soi vào họng rồi qua thực quản, dạ dày đến ruột non. Camera ở đầu thiết bị sẽ gửi hình ảnh trực tiếp đến màn hình gần đó.

Các bác sĩ thường lấy mẫu mô trong quá trình nội soi đường tiêu hóa trên để tiến hành sinh thiết. Các kết quả từ phòng thí nghiệm có thể giúp xác định nguyên nhân gây viêm.

Một thủ tục nội soi đường tiêu hóa trên thường mất từ 10 đến 20 phút. Bệnh nhân có thể trở về nhà sau khi tiến hành thủ thuật, nhưng cần có người đưa đón vì tác dụng của thuốc an thần có thể kéo dài.

+ Nội soi viên nang

Nội soi viên nang được khuyến nghị thực hiện nếu các triệu chứng cho thấy bệnh nhân có vấn đề ở ruột non nhưng các xét nghiệm khác — bao gồm xét nghiệm máu, nội soi và nội soi đường tiêu hóa trên — đều không thể đưa ra kết luận. Ruột non khó hình dung hơn các phần khác của đường tiêu hóa vì hầu hết không thể tiếp cận được. Nội soi viên nang cung cấp chi tiết hơn về tình trạng viêm, loét hoặc chảy máu so với các xét nghiệm khác và có thể giúp bác sĩ xác định xem bệnh Crohn có gây ra các triệu chứng bệnh hay không.

Trong thủ thuật này, bác sĩ yêu cầu bệnh nhân nuốt một viên nang nhỏ có gắn một chiếc camera nhỏ bên trong. Viên nang này có kích thước bằng một viên vitamin tổng hợp. Khi nó đi qua đường tiêu hóa, máy ảnh sẽ chụp hàng nghìn bức ảnh và được truyền qua sóng vô tuyến đến một thiết bị thu nhỏ mà người bệnh đeo quanh thắt lưng hoặc đặt trong túi.

Phải mất khoảng tám giờ để viên nang đi qua đường tiêu hóa. Nó được bài tiết qua nhu động ruột và xả xuống bồn cầu. Bác sĩ sẽ tải hình ảnh từ máy thu, đặc biệt chú ý đến những hình ảnh được ghi lại ở ruột non.

Xét nghiệm hình ảnh

Khi được thực hiện kết hợp với xét nghiệm nội soi, các xét nghiệm hình ảnh—chẳng hạn như chụp X-quang, chụp CT và chụp MRI— sẽ cung cấp cho bác sĩ thêm thông tin về đường tiêu hóa. Các xét nghiệm này cho thấy các dấu hiệu của bệnh viêm ruột trong niêm mạc ruột, chẳng hạn như rách, chảy máu, viêm hoặc tắc nghẽn.

Thông thường, các xét nghiệm hình ảnh giúp bác sĩ phân biệt giữa bệnh Crohn và viêm loét đại tràng nếu các xét nghiệm chẩn đoán khác không thể đưa ra kết luận. Ví dụ, nếu xét nghiệm hình ảnh cho thấy tình trạng viêm ở ruột non, bệnh nhân có thể mắc bệnh Crohn vì viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đến ruột già.

Các xét nghiệm hình ảnh cũng có thể được sử dụng để theo dõi đường tiêu hóa và đánh giá hiệu quả điều trị.

Chụp X-quang

Chụp X-quang sử dụng bức xạ điện từ để chụp lại đường tiêu hóa. Chúng đặc biệt hiệu quả nếu bác sĩ muốn xác định xem các triệu chứng như đau bụng và táo bón có phải do tắc ruột hay giãn nở thành ruột hay không.

Chụp CT và chụp CT cắt lớp

Chụp CT bao gồm chụp một loạt tia X để tạo ra hình ảnh hai chiều và ba chiều chi tiết của cơ thể. Chụp CT đường tiêu hóa có thể cho thấy tình trạng hẹp ruột non hoặc ruột già, được gọi là hẹp hoặc tắc nghẽn. Xét nghiệm cũng có thể chỉ ra tình trạng viêm ở ruột non, cho thấy bệnh Crohn có thể gây ra các triệu chứng bệnh.

Đôi khi, các bác sĩ sẽ đề nghị bệnh nhân chụp CT nâng cao, được gọi là chụp cắt lớp CT. Trước khi chụp, bệnh nhân uống một chất cản quang. Khi chất lỏng đi qua đường tiêu hóa, máy chụp CT sẽ chụp ảnh ruột non và cho thấy các vấn đề liên quan đến giải phẫu. Ví dụ, nếu có vật cản thì chất cản quang sẽ bị chặn lại.

Chụp cộng hưởng từ và chụp cộng hưởng từ ruột non 

Chụp cộng hưởng từ sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh hai chiều và ba chiều của cơ thể. Chụp cộng hưởng từ hiệu quả khi các bác sĩ cần hình dung các mô mềm, chẳng hạn như niêm mạc ruột. Thủ thuật này có thể cho thấy những vết rách nhỏ hoặc vết loét, cũng như các kích ứng hoặc chảy máu.

Để có cái nhìn rõ hơn về đường tiêu hóa, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh uống chất cản quang ngay trước khi chụp cộng hưởng từ, được gọi là chụp cộng hưởng từ ruột non.

BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ:

Bổ sung prebiotic giúp cải thiện bệnh viêm ruột IBD

Cải thiện hệ vi sinh đường ruột kiểm soát bệnh viêm ruột (IBD)

Hội chứng ruột kích thích IBS và bệnh viêm ruột IBD

Bệnh viêm ruột có nguy hiểm cho sức khỏe không?

Bệnh viêm ruột những điều cần phải biết

Yhocvn.net (nyulangone.org)