Viêm giác mạc do ong đốt, ca lâm sàng hiếm gặp

Viêm giác mạc do ong đốt là một chấn thương ít gặp ở mắt, ngoài tổn thương tại giác mạc, còn có thể gặp nhiều tổn thương tại các phần khác của mắt do ngòi ong gây ra một vết thương xuyên, phản ứng miễn dịch, độc tố của nọc ong và nhiễm trùng. Chúng tôi xin giới thiệu một trường hợp viêm giác mạc do ong đốt điển hình với ngòi ong được tìm thấy trong nhu mô giác mạc và cách điều trị.

I. Giới thiệu ca lâm sàng

Bệnh nhân nam18 tuổi đến khám với lý do mắt trái đau nhức nhìn mờ. Cách hôm vào viện 3 ngày (17/3/2012) bệnh nhân bị ong đốt vào mắt trái, sau đó thấy mắt sưng nề, không mở được. Bệnh nhân đến khám cấp cứu tại bệnh viện huyện được điều trị thuốc sau 2 ngày thấy mi mắt đỡ phù, mở mắt được nhưng nhìn mờ nên đến khám tại Bệnh viện Mắt Trung ương.

Tại thời điểm khám bệnh: thị lực: mắt phải: 20/20, mắt trái: 20/200. Khám thấy mắt trái mi phù nề nhẹ, kết mạc cương tụ, giác mạc vùng gần trung tâm có một đám thẩm lậu, ở giữa có một ngòi ong cắm sâu khoảng 2/3 chiều dày giác mạc. Bệnh nhân đã được phẫu thuật lấy ngòi ong và điều trị thuốc: tra mắt Maxtitrol 4 lần/ngày, Atropin 0,5% 2 lần/ngày, Sanlein 4 lần/ ngày, uống loratadin 10 mg 1 viên/ ngày. Sau điều trị bệnh nhân đỡ nhức mắt dần, phù nề giác mạc giảm. Sau một tuần giác mạc hết phù hoàn toàn, vết khâu giác mạc liền tốt, để lại một sẹo nhỏ. Bệnh nhân được ra viện, tiếp tục điều trị ngoại trú và hẹn khám lại

II. Bàn luận

Ong đốt vào mắt là một chấn thương ít gặp, ong có thể đốt vào mi, kết mạc hoặc giác mạc. Trong đó, vết đốt vào giác mạc thường gây tổn thương nặng nhất. Sau khi đốt ngòi ong thường bị đứt ra và lưu lại tổ chức (gồm ngòi ong được nối với một túi chứa nọc độc) do đó nọc độc tiếp tục được tiết vào tổ chức.

Thành phần của nọc ong gồm có: melitin (là một peptit gồm 70 acid amin) làm tan máu, dung giải hồng cầu, biến đổi điện thế màng thần kinh cảm giác gây cảm giác đau. Chất làm vỡ dưỡng bào, hyaluronidase và histamine làm giãn mạch, tăng thoát dịch, phù nề. Dopamin làm cho tim đập nhanh và apamin làm bất hoạt bơm canxi ở màng tế bào do đó làm tê liệt hoạt động thần kinh cơ. Khi bị ong đốt, nọc ong sẽ gây độc trực tiếp cho tổ chức và gây nên phản ứng miễn dịch của tổ chức với nọc ong. Ngoài ra, nó có thể gây nhiễm trùng.

Khi bị ong đốt vào vùng mắt, tuỳ mức độ nặng nhẹ có thể gây ra các tổn thương: viêm kết mạc hoại tử, viêm kết mạc nốt, viêm giác mạc, viêm mống mắt thể mi, đục thể thuỷ tinh, viêm dịch kính, gai thị, viêm hắc võng mạc, nhiễm trùng gây viêm loét giác mạc, viêm màng bồ đào.

Ngay sau khi bị ong đốt vào giác mạc, điều quan trọng là phải khám, phát hiện nếu có ngòi ong trong nhu mô giác mạc thì phải phẫu tích để lấy ngòi ong ra. Khi phẫu tích, lưu ý không dùng kẹp kẹp vào túi nọc vì có thể làm nọc ong tiếp tục tiết ra gây tổn thương thêm cho giác mạc. Sau khi phẫu tích lấy ngòi ong ra, bệnh nhân cần được tiếp tục điều trị: tra mắt kháng sinh, corticosteroid, atropine, dinh dưỡng. Toàn thân có thể cho bệnh nhân uống thuốc kháng histamine và giảm đau (nếu bệnh nhân đau nhiều). Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào: số lượng vết đốt (càng nhiều vết đốt thì tiên lượng càng nặng), thời gian từ khi bị đốt đến khi được điều trị và phương pháp điều trị đúng hay không. Nếu bệnh nhân đến sớm, được điều trị đúng và kịp thời thì tổn thương tiến triển tốt, giác mạc hết phù dần, thị lực bệnh nhân hồi phục đáng kể. Nếu bệnh nhân đến muộn, nọc ong gây nhiễm độc giác mạc nặng (đặc biệt là tổn hại lớp nội mô) sẽ làm cho giác mạc bị đục, gây giảm thị lực trầm trọng.

III. Kết luận

Viêm giác mạc do ong đốt là một chấn thương ít gặp, thường kèm theo với những tổn thương khác tại mắt và toàn thân (vì có thể có nhiều vết đốt). Với tổn thương trên giác mạc điều quan trọng là phải khám và điều trị sớm, đặc biệt là nếu phát hiện có ngòi ong còn lưu trên giác mạc cần phải lấy ra càng sớm càng tốt để  tránh nọc độc tiếp tục tiết ra gây tổn thương thêm, kết hợp với dùng thuốc tại mắt và toàn thân. Tiên lượng phụ thuộc vào mức độ tổn thương, thời gian từ khi bị đốt đến khi được điều trị và phương pháp điều trị.

Lê Xuân Cung – BV Mắt Trung ương