Những nguy hiểm đặc biệt từ bệnh zona (giời leo)

Nếu bạn đang bị zona và nhận ra rằng mình vừa vô tình tiếp xúc với phụ nữ mang thai, hãy nhắc họ đi khám ngay để loại trừ nguy hiểm cho em bé trong bụng.

Zona là bệnh do virus Herpes Zoster, cũng gọi là Varicella-Zoster (VZ) gây ra. Đây cũng là loại virus gây ra bệnh thủy đậu. Một khi chúng ta bị thủy đậu (tức là đang có tình trạng nhiễm virus Herpes Zoster), thì dù bệnh đã khỏi virus vẫn tồn tại trong cơ thể chúng ta, ở trạng thái không hoạt động ở các dây thần kinh cảm giác. Những virus “ngủ đông” này sẽ được kích hoạt và “sống lại” khi hệ miễn dịch suy yếu đi, đó chính là lúc chúng ta bị zona.

Những ai dễ bị zona?

Bất cứ ai từng bị thủy đậu đều có thể bị Zona, không liên quan đến việc họ là nam hay nữ, già hay trẻ, nông thôn hay thành thị. Tuy nhiên, người ta nhận thấy Zona thường gặp ở người 60 tuổi trở lên, người đang bị HIV/AIDS, người ghép tạng dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc bệnh nhân ung thư đang hóa trị xạ trị, vì đó là lúc hệ miễn dịch của chúng ta rất yếu ớt khiến những virus đang ngủ đông kia dễ dàng có cơ hội bùng dậy và gây bệnh.

Bệnh zona rất phổ biến và được chẩn đoán dễ dàng chỉ bằng mắt thường mà không cần bất cứ xét nghiệm nào. Cả thủy đậu và zona đều khiến trên da xuất hiện các mụn nước hoặc bóng nước, mụn nước này vỡ ra chảy dịch, sau đó đóng mài. Nếu mụn nước bị bội nhiễm thêm các loại vi khuẩn khác do chúng ta giữ vệ sinh không đúng, khi lành dễ để lại sẹo hoặc các vết thâm. Điểm đặc biệt của zona là thường ảnh hưởng đến một khu vực cơ thể nhất định, nhìn như một con rắn hoặc một vành đai quấn quanh thân mình/cổ/mặt nên dân gian gọi là “giời leo”. Trong khi đó, những mụn nước của bệnh thủy đậu có thể xuất hiện bất cứ nơi nào và rải rác toàn cơ thể.

Ảnh hưởng lâu dài của zona trên cơ thể

Bệnh zona tổn thương dọc theo đường thần kinh, nên bệnh nhân hầu hết đều nói rằng họ rất đau đớn, hoặc có những cảm giác lạ (như kiến bò, lửa đốt, rát bỏng… mà bác sĩ hay gọi là “dị cảm”). Bệnh có thể đau vừa hoặc đau nghiêm trọng. Đau sau zona ở người lớn tuổi, đang HIV/AIDS hoặc suy giảm miễn dịch rất khó điều trị với các thuốc giảm đau thông thường, mà cần được sử dụng steroids, các thuốc giảm đau thần kinh hoặc an thần.

Các mụn nước của zona thường sạch sau 2-3 tuần, nhưng những ảnh hưởng của bệnh trên sức khỏe không dừng lại ở đó. Cảm giác đau rát vẫn kéo dài trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng sau. Nói chung, zona ở người trên 70 tuổi đặc biệt đau dai dẳng hơn trong khi ở người trẻ tuổi thường phục hồi hoàn toàn và ít đau sau zona. Mặc dù hiếm gặp, nhưng các biến chứng vẫn có thể có bao gồm: đau dai dẳng sau zona thần kinh (do tổn thương thần kinh), nhiễm trùng da, mất thị lực (nếu bị ở mắt), liệt cơ mặt (nếu bị mặt)

Tôi có thể đi làm khi bị Zona không?

Người mắc Zona vẫn có thể đi ra ngoài xã hội, đi chợ, đi chơi, hoặc đi làm. Nhưng nên tránh tiếp xúc với phụ nữ mang thai. Vì sao? Vì virus Herpes Zoster, có thể gây ra vài rủi ro khá nghiêm trọng, như gây ra bệnh viêm phổi ở phụ nữ mang thai và dị tật bẩm sinh cho bào thai. Vì lý do đó, nếu như một ngày nọ bạn đang bị zona và nhận ra rằng mình vừa vô tình tiếp xúc với phụ nữ mang thai, hãy nhắc cô ấy đi khám thai ngay, và thông báo với bác sĩ sản rằng cô ấy vừa tiếp xúc với bệnh nhân zona.

Bệnh hầu như không lây nhiễm qua đường hô hấp, tức là chúng ta không thể bị zona chỉ vì bệnh nhân ho hoặc hắt hơi vào người. Bệnh nhân có thể lây trực tiếp cho người khác thông qua dịch chảy ra từ mụn nước, còn nếu các mụn nước đã khô đóng vảy thì virus không thể lây lan.

Làm sao để phòng ngừa?

Nếu phải chăm sóc bệnh nhân zona, bạn nên rửa tay thường xuyên, và cố gắng không chạm vào dịch mụn nước.

“Tôi từng bị thủy đậu, làm sao để không bị zona?”. Điều này khá khó khăn. Vì nó phụ thuộc vào hệ miễn dịch của chúng ta mạnh hay yếu, thêm vào đó, những yếu tố kích hoạt bệnh là gì hiện nay vẫn chưa được biết rõ hết. Theo CDC (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ), những người trên 60 tuổi có thể chích ngừa vaccine, để giảm tỷ lệ mắc zona bằng cách tăng cường hệ miễn dịch chống lại virus hoặc giữ cho virus không hoạt động.

Tiêm vaccine không đồng nghĩa với việc bạn sẽ không bị bệnh, nó chỉ có thể giúp làm giảm nguy cơ bị bệnh, và nếu có bị bệnh thì bệnh nhẹ hơn và ít bị biến chứng hơn mà thôi. Cụ thể, theo CDC, việc chích ngừa làm giảm 20% nguy cơ mắc bệnh ở người trên 80 tuổi, giảm 41% nguy cơ bệnh ở độ tuổi 70-79 tuổi và giảm 50% ở người 60-69 tuổi. Thuốc chủng này không dùng cho bệnh nhân bị Zona liên tục, bởi vì thuốc chỉ có hiệu quả trong việc ngăn ngừa hoặc làm giảm các biến chứng của bệnh trước khi virus được kích hoạt. Chống chỉ định của vaccine bao gồm những bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu, bệnh AIDS, dùng steroid, ung thư, mang thai hoặc dự định có thai (nên chờ ít nhất bốn tuần sau khi chích ngừa mới được có thai).

Bác sĩ chuyên khoa I da liễu Anh Thư
Nguồn: Zing