Chấn thương mắt ở trẻ em

Tỷ lệ bệnh nhân đến khám do chấn thương mắt các loại tại BV Mắt Trung ương là khoảng 20%, trong đó có nhiều em là học sinh

Các nguyên nhân hay gặp gây chấn thương mắt lứa tuổi học đường

Về tác nhân gây ra chấn thương mắt cho các em, chúng tôi chia làm mấy nhóm tác nhân chính:

– Chấn thương mắt do đụng dập- thường do vật tù gây ra: do cạnh bàn ghế, bóng

– Chấn thương xuyên nhãn cầu- do vật sắc nhọn gây ra: bút chì, compa…

– Chấn thương xuyên có dị vật nội nhãn – thường do hỏa khí gây nên: các vụ nổ, súng đồ chơi…

– Bỏng mắt các loại- do nhiệt, hóa chất, tia xạ: bỏng axit, bỏng vôi…

Hoàn cảnh chấn thương cũng rất đa dạng:

– Xảy trong trường học

– Khi tham gia các hoạt động ngoại khóa

– Trong các lớp bán trú

– Khi sinh hoạt xã hội hay tại gia đình

Hậu quả của chấn thương mắt lứa tuổi học đường

Chấn thương mắt nói chung thường gây ra hậu quả nặng nề cho con mắt, bởi vì tuy vật gây chấn thương có thể nhỏ, lực gây hại cho mắt không mạnh nhưng:

– Con mắt có thể tích rất nhỏ, khỏang 5-6cm3

– Con mắt có cấu trúc quang học, thần kinh rất tinh vi và liên quan chặt chẽ với nhau

– Rất nhiều cấu trúc giải phẫu của mắt khi bị tổn hại không thể phục hồi hay sản sinh mới được, cũng không thể cấy ghép hay dùng bộ phận nhân tạo được

Chính vì vậy chấn thương mắt thường gây ra những tổn hại không hồi phục, đi kèm với nhiều biến chứng nguy hiểm, tỷ lệ giảm thị lực và mù lòa còn rất cao tuy đã có rất nhiều tiến bộ trong việc chẩn đoán và điều trị. Với trẻ em vấn đề còn phức tạp hơn bởi tỷ lệ viêm nhiễm do chấn thương của các em sẽ cao hơn người già như viêm màng bồ đào, đáng sợ hơn là nhãn viêm giao cảm – bệnh gây hại cho mắt lành(mắt còn lại). Tương lai của các em còn dài do vậy công việc phục hồi thị lực hữu ích để các em có thể tự phục vụ sinh hoạt, lao động nuôi sống bản thân hay cống hiến cho xã hội sẽ đè nặng lên các thày thuốc chúng tôi. Ngoài việc điều trị bằng thuốc men hay mổ xẻ thì việc điều trị bổ xung bằng tập luyện mắt, dùng các phương pháp chỉnh quang – chỉnh thị, theo dõi lâu dài sẽ đòi hỏi sự phối hợp bền bỉ giữa bản thân các em – các bậc phụ huynh – thày thuốc

Tại sao trong thời gian gần đây, tỉ lệ chấn thương mắt học đường lại tăng cao?

Tỷ lệ chấn thương mắt ở lứa tuổi học đường chưa có con số xác thực nên không thể nói nó tăng hay giảm. Thế nhưng cơ cấu các loại chấn thương đã thay đổi rất nhiều so với thập niên trước. Hoạt động học tập, nếp sinh hoạt, học cụ, môi trường học đường, các loại đồ chơi…đã thay đổi rất nhiều. Chúng ta gần như không gặp chấn thương mắt do pháo, do súng cao su, do đánh khăng mà thay vào đó là chấn thương mắt do súng đồ chơi Trung Quốc, do chơi đùa bằng học cụ: bút chọc, keo 502… Trẻ em nông thôn hay gặp tai nạn khi vui chơi ở nhà trong khi đó các em học sinh thành phố do áp lực học tập: bán trú, học thêm nên tai nạn lại chủ yếu là ở lớp học hay khi tham gia giao thông.

Một số chấn thương mắt hay gặp và cách xử trí

Với chấn thương do va đập – chấn thương đụng giập: chúng ta nên chườm lạnh (nếu vết thương không chảy máu) hay băng mắt nếu vết thương có chảy máu và chuyển các cháu đi khám mắt

Với các vết thương có thông thương giữa mắt và môi trường bên ngòai( vết thương xuyên): nên băng mắt bằng băng vô khuẩn, dùng kháng sinh liều đầu, giảm đau và chuyển các em khám cấp cứu tại các cơ sở chuyên khoa mắt gần nhất

Với bỏng mắt các loại: nên rửa mắt ngay lần đầu bằng nước sạch sẵn có, giảm đau, không băng mắt và chuyển các em đến khám tại các cơ sở chuyên khoa mắt gần nhất

Khi bị chấn thương mắt, cần phải sơ cứu như thế nào trước khi đưa đi cấp cứu

Nhân viên y tế và phụ huynh không nên hoảng sợ đè ép vào vết thương bằng khăn, bông, giấy ăn… hay cố gắng lấy vật gây chấn thương ra ngoài mà nên chấn an các em, dùng giảm đau, kháng sinh phổ rộng hay tiêm huyết thanh chống uốn ván rồi đưa các em đi cấp cứu

Có thể phòng tránh chấn thương mắt học đường như thế nào?

Phòng tránh tai nạn thương tích cho các em cần có sự phối hợp của nhiều bên: nhà trường, phụ huynh, ngành y tế, nhà cung cấp thiết bị giáo dục hay đồ dùng học tập. Quan trọng hàng đầu vấn là ý thức phòng chống tai nạn, tự bảo vệ mình của chính các em. Sự bất cẩn của cha mẹ, người lớn hay thày cô giáo cũng đóng góp vào việc tai nạn có xảy ra hay không. Các nhà cung cấp thiết bị học tập, đồ chơi cũng nên tuân theo nhưng qui định bắt buộc về an toàn cho người xử dụng: đồ chơi phải an tòan cho mắt, dụng cụ học tập nên thay kim loại bằng plastic, vật  sắc nhọn bằng vật tù , có nắp bảo vệ…

Các phụ huynh cần chú ý những gì để con em họ không bị chấn thương mắt:

Kinh nghiệm cho thấy khi cha mẹ khi bất cẩn, sao nhãng thì tai nạn thường xảy ra với con em họ. Nhắc nhở bảo ban con em mình thường xuyên để các em tự bảo vệ bản thân là việc đầu tiên nên làm. Nếu bắt buộc phải làm việc hay thao tác với các vật dụng có khả năng gây hại cho mắt thì ý thức của các em phải rất nghiêm túc. Đùa nghịch – chơi ném nhau bằng bút, compa, nghịch ngợm trong phòng thực tập hóa học…chơi đùa quá khích trong giờ thể dục hay hoạt động ngoại khóa là nguyên nhân gây rất nhiều tai nạn đáng tiếc. Dùng kính đi đường hay kính bảo hộ trong một vài hoàn cảnh cũng sẽ giúp ta tránh được nhiều tai nạn cho mắt.

Ts.Bs. Hoàng Cương (BV Mắt Trung Ương)