Điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ theo BYT

Tác dụng của tia tử ngoại, chống chỉ định, tai biến và xử trí trong điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ

Tia tử ngoại là những bức xạ không nhìn thấy được có bước sóng ngắn hơn bước sóng của ánh sáng tím.

Bản chất tia tử ngoại là sóng điện từ  có bước sóng: 1nm <  lt  <  400 nm

Tử ngoại trị liệu tại chỗ là chiếu trực tiếp đèn tử ngoại lên một vùng quy định. Đèn tử ngoại dùng trong điều trị có công suất khác nhau.

Điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ Là thời gian tối thiểu để một nguồn tia tử ngoại chiếu thẳng góc với bề mặt da với khoảng cách 50cm, sau 6 – 8 giờ xuất hiện đỏ da đều.

Tác dụng của tia tử ngoại

– Tắm tử ngoại toàn thân.

Trẻ em còi xương chậm lớn: liều bắt đầu bằng 1/8 LSH, hàng ngày tăng dần thêm 1/8 LSH để cơ thể thích nghi dần, giới hạn tối đa không quá 2 LSH.

Nâng cao sức đề kháng và tăng cường sức khoẻ cho người mới ốm dậy, bệnh nhân trong giai đoạn bình phục bệnh: liều bắt đầu bằng 1/4 LSH, tăng dần mỗi lần thêm 1/4 LSH.

– Rèn luyện sức chịu đựng của cơ thể.

  Điều trị tại chỗ.

Điều trị tử ngoại tại chỗ mỗi lần tối đa không quá 600cm2 đối với người lớn vì tính chất ảnh hưởng toàn thân, nếu cần thì chia ra các vùng nhỏ để chiếu cách ngày.

+ Viêm khớp dạng thấp: chiếu kín toàn bộ khớp đau 3 – 5 LSH, nghỉ 2 – 3 ngày cho bớt đỏ da rồi chiếu tiếp, mỗi đợt 5 – 6 lần. Tác dụng giảm đau, chống viêm, giảm mẫn cảm khớp.

+ Bệnh vảy nến: liều tăng dần từ 2 LSH lên 4 – 6 LSH cho đến khi vùng tổn thương phẳng không còn lên vảy.

+ Bệnh bạch biến: liều tăng dần từ 2 LSH lên 3 – 4 LSH đến khi màu da vùng bạch biến gần về bình thường.

+ Rụng tóc kiểu thành đám: liều tăng dần từ 1 lên 2 – 3 LSH.

– Điều trị theo phản xạ đốt đoạn: sử dụng liều vừa 2 – 3 LSH liên tục.

Làm nhanh rụng hoại tử vết thương, vết loét: nếu vết thương, vết loét nông thường bắt đầu 1 – 2 LSH rồi tăng dần đến 4 – 5 LSH. Nếu vết thương vết loét sâu và bẩn thường bắt đầu với liều cao 6 – 10 LSH rồi giảm dần. Khi đã có tổ chức hạt thì chỉ dùng tử ngoại với liều rất thấp bằng 1/2 LSH để kích thích liền sẹo.

– Tác dụng đỏ da.

Khi chiếu bức xạ tử ngoại lên da, lúc đầu không thấy hiện tượng gì xảy ra, nhưng sau 6-8 giờ sẽ xuất hiện đỏ da, là do tử ngoại đã chuyển histidin thành histamin gây giãn mạch. Một thời gian sau vùng da đỏ chuyển thành sẫm hoặc đen do tăng sinh melanin, đồng thời lớp sừng hóa phát triển và khi bong đi thì da trở lại bình thường, quá trình này có thể kéo dài hàng tuần.

Cảm ứng của mỗi vùng da đối với bức xạ tử ngoại khác nhau, ví dụ:

Da ngực, bụng, lưng: 100 – 75%.

Vai, cánh tay: 75 – 50%.

Mặt, cổ, đùi, cẳng chân: 50 – 25%.

Đầu gối, bàn tay, bàn chân: 25 – 0%.

Nếu chiếu tử ngoại liều cao và kéo dài, sau 2 – 3 ngày vùng da bị chiếu có thể phồng rộp tạo thành các phỏng nước, là biểu hiện của bỏng độ I, II do các tế bào biểu mô bị tổn thương.

– Tác dụng trên thần kinh.

Chiếu tử ngoại toàn thân liều nhỏ có tác dụng điều hòa trương lực thần kinh, giảm căng thẳng mệt mỏi, tăng khả năng làm việc.

Chiếu tại chỗ liều đỏ da gây tăng cảm vùng bị chiếu, chiếu liều đỏ da mạnh gây ức chế cảm giác đau (có thể là ức chế bảo vệ tại thụ cảm thể hoặc hạn chế dẫn truyền cảm giác đau).

Chỉ định điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ    

– Chống viêm cấp tính cục bộ.

– Viêm loét.

– Một số bệnh ngoài da, vẩy nến ( kết hợp)

– Một số bệnh tai mũi họng (đèn tử ngoại chuyên biệt).

– Một số bệnh nội tạng theo phản xạ đốt đoạn.

– Kết hợp trong điều trị vẩy nến.

– Điều trị theo phản xạ đốt đoạn.

– Đo liều sinh học trước điều trị tử ngoại với đèn nhất định.

Chống chỉ định điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ    

– Lao phổi tiến triển.

– Đang sốt cao, xuất huyết.

– Người mẫn cảm với tia tử ngoại.

– Chiếu trực tiếp lên mắt.

– Chàm cấp tính.

Chuẩn bị điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ    

+ Người thực hiện: kỹ thuật viên Vật lý trị liệu, bác sỹ Phục hồi chức năng.

+ Phương tiện:

– Đèn tử ngoại: đèn đã dùng đo liều sinh học hoặc cùng công suất

– Các phụ kiện (kính bảo vệ mắt, vải che, thước dây, đồng hồ phút)

+ Người bệnh

Giải thích dặn dò không nhìn vào đèn đang sáng

+ Hồ sơ bệnh án: phiếu vật lý trị liệu

Các bước tiến hành điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ    

Bộc lộ phần điều trị lau khô, đeo kính bảo vệ mắt, che phần da không điều trị. Xác định khoảng cách theo chỉ định và liều sinh học đã đo.

Chiếu trực tiếp vùng điều trị 2-3 phút theo liều chỉ định.

Hết thời gian điều trị, tắt đèn, kiểm tra vùng da đã chiếu, thăm hỏi người bệnh, ghi chép phiếu điều trị.

Theo dõi điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ    

Cảm giác và phản ứng của người bệnh

Khoảng cách đèn bị xê dịch

Tai biến và xử trí điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ    

Tai biến trong và sau khi chiếu đèn tử ngoại tại chỗ:

– Bỏng da do quá liều hoặc đèn đổ: xử trí theo bỏng da do nhiệt nóng

– Dị ứng da tại chỗ do quá mẫn cảm: tìm hiểu ngừng điều trị hoặc giảm liều

Yhocvn.net (Trích theo hướng dẫn điều trị bằng tia tử ngoại tại chỗ của Bộ Y tế)