Thông tin y học về dinh dưỡng cho bệnh nhân xạ trị

Xạ trị là một trong những phương pháp điều trị bệnh ung thư cho bệnh nhân. Trong thời gian xạ trị, bệnh nhân có thể bị chán ăn, khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể suy giảm…dẫn đến suy dinh dưỡng, không đủ sức đề kháng. Vì thế, dinh dưỡng cho bệnh nhân xạ trị là một điều cần lưu ý với mọi người.

Nguyên tắc ăn uống của bệnh nhân xạ trị:

– Ăn chậm, nhai kỹ, chia làm nhiều bữa trong ngày, mỗi bữa ăn 1 ít (5-6 bữa)

– Không ăn các loại đồ ăn quá ngọt hay quá béo, tránh ăn những loại đồ ăn được chế biến bằng cách nướng, rán…

– Ăn những thức ăn dễ tiêu, thức ăn ở nhiệt độ hơi lạnh sẽ dễ tiêu hóa hơn thức ăn quá nóng.

– Bệnh nhân xạ trị nên sử dụng những thức ăn dạng lỏng và không nên nằm ngay say ăn ít nhất 2h. Trước khi xạ trị có thể ăn nhẹ.

– Nước uống trái cây rất tốt cho bệnh nhân xạ trị, nên uống trước bữa ăn ít nhất 1 giờ, uống ít, từng chút một, nên uống nước ép trái cây nguyên chất không đường.

– Nếu bệnh nhân thường xuyên có cảm giác buồn nôn, có thể ngậm một viên thuốc có vị bạc hà hoặc dùng 1 viên đường nhỏ.

1. Dinh dưỡng đầy đủ

Bệnh nhân ung thư thường bị biếng ăn, thay đổi khẩu vị, khô miệng, hầu họng, buồn nôn, tiêu chảy, táo bón. Theo Ths.Bs Dương Công Minh-trung tâm dinh dưỡng TP.HCM cho biết:”Ăn đúng trước, trong và sau khi điều trị có thể giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được những bất lợi do các tác dụng phụ nói trên mang lại và giúp bệnh nhân có cảm giác sống khỏe hơn. Vì thế, bệnh nhân ung thư cần phải ăn đầy đủ thực phẩm đảm bảo đủ các nhóm chất như Đạm – bột đường – béo – vitamin, khoáng chất-nước”.

Chế độ ăn của bệnh nhân mắc bệnh ung thư cần giàu năng lượng, nhiều đạm và nên chia nhở ra nhiều bữa ăn trong ngày. Đây là cách giúp người bệnh có thể ăn nhiều hơn nhưng không gây đầy bụng. Bệnh nhân ung thư cần bổ sung thêm năng lượng và đạm vào thực phẩm(bơ-sữa bột-mật ong-đường đen…), bổ sung nước uống có chứa dưỡng chất như canh súp, sữa, nước ép(trái cây-rau, thịt…), thức ăn nghiền, trộn, xay nhuyễn.

Với người nhà của bệnh nhân, có thể dự trữ thực phẩm hợp khẩu vị nhằm tiện sử dụng mọi lúc mọi nơi một cách dễ dàng mỗi khi người bệnh đói như Phomai,bánh quy dòn,…Buổi sáng phải là buổi ăn chính,nên ăn những thức ăn có hương vị thơm ngon hấp dẫn. Nếu bệnh nhân bị dị ứng với những thực phẩm nặng mùi, nên sử dụng thực phẩm nguội thay cho nóng, mở nắp nồi thức ăn để giảm bớt mùi trước khi mang thức ăn vào phòng cho bệnh nhân. Sử dụng quạt để xua bớt mùi thức ăn quanh người bệnh, đa dạng hóa thức ăn và món tráng miệng; lúc ăn phải thư giãn vui vẻ, bữa ăn cần được trình bày thật hấp dẫn. Thể dục,vận động thường xuyên sẽ giúp ngon miệng hơn. Để biết được bệnh nhân ung thư hợp với cách vận động nào thì bệnh nhân nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ trước nhé.

2. Tăng cường nước uống và các thực phẩm mềm.

Với bệnh nhân hóa -xạ trị ở vùng đầu và cổ…có thể gây ra sự giảm tiết nước bọt và dẫn đến khô miệng rất khó chịu, nên ăn thức ăn mềm xay nhuyễn, hoặc chế biến nhiều nước như xốt, nước thịt, xà lách trộn…có thể nhai kẹo hơi cứng hoặc nhai kẹo cao su nhằm tăng tiết nước bọt nhiều hơn, ăn tráng miệng ướp lạnh.Vì thế, một điều cần thiết với các bệnh nhân ung thư là nên vệ sinh răng miệng tối thiểu 4 lần/ngày. Bệnh nhân ung thư nên uống từng ngụm nước, nước canh vài phút để dễ nuốt hơn. Nên sử dụng một số thức ăn,đồ uống chua nhằm giúp tăng tiết nước bọt. Tránh các thức ăn uống chứa nhiều đường. Tránh xúc miệng bằng các dung dịch có chứa cồn, giữ ẩm cho đôi môi bằng vaselin thoa môi. Nếu tình trạng khô miệng trở nên trầm trọng, cần gặp BS chuyên khoa.

Với những người bệnh đang xạ trị, hóa trị liệu hoặc đang có những vấn đề nhiễm trùng thường bị đau họng, miệng. lợi răng sưng, ấn đau…nên ăn những thực phẩm mềm, dễ nhai và nuốt như trái cây mềm(chuối-dưa hấu…) phômai, khoai tây nghiền, mỳ sợi, bún, phở, sữa, bột ngũ cốc khoấy; tránh những thức ăn khô, thô, cứng, thức ăn cay mặn.

Bệnh nhân hay bị nôn thì nên ăn trước khi đói, vì cơn đói làm tăng cảm giác buồn nôn, uống ít nước (uống chậm, nhiều hớp có thể suốt ngày và dùng ống hút). Tránh thức ăn dầu mỡ, cay nồng, nặng mùi…và ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Ăn những thực phẩm như bánh quy giòn, bánh mì nướng rải đều trong ngày. Nên ngồi hoặc nằm tư thế nửa nằm nửa ngồi sau khi ăn khoảng một tiếng. Tránh ăn uống thực phẩm nặng mùi trong phòng kín,khi buồn nôn nên không nên ăn. Nếu tình trạng buồn nôn xảy ra trong thời gian xạ trị hoặc hóa liệu pháp, bệnh nhân tránh ăn trước khi điều trị khoảng 1-2 giờ và mặc áo quần rộng rãi.

Vấn đề thường gặp ở bệnh nhân ung thư là táo bón, nguyên nhân do thiếu nước, thiếu chất xơ trong chế độ ăn, thiếu hoạt động thể lực, liệu pháp điều trị. Có thể giúp ngăn ngừa táo bón bằng cách ăn nhiều chất xơ và uống nhiều nước (lượng xơ khuyến cáo là 25-35g cho một người/ngày và uống 8-10 ly nước/ ngày. Nước ở đây có thể là nước chín, nước ép rau, quả , thịt…), sữa hoặc những thực phẩm có chứa nhiều nước, luôn mang theo nước mỗi khi rời nhà. Điều qua trọng là uống nước ngay cả những lúc không khát vì khát không phải là một dấu chỉ điểm cho thấy cơ thể cần nước. Hạn chế những thức uống chứa caffein như cafe, trà đậm. Nên uống sau hoặc giữa bữa ăn, đi bộ và vận động thường xuyên.