Tác dụng đáng sợ của Corticoid, cai nghiện Corticoid cho da

Tác dụng phụ đáng sợ của Corticoid và phương pháp cai nghiện Corticoid cho da

Được mệnh danh là một loại thần dược trong y khoa với khả năng kháng viêm cấp tốc, tuy nhiên Corticoid có an toàn để sống chung lâu dài hay không? Bài viết hôm nay của Madeleine Ritchie sẽ giúp bạn có được câu trả lời đó.

Corticoid có tên gọi đầy đủ là Corticosteroid – một nhóm các chất hóa học gồm các hormon steroid được sản xuất từ vỏ thượng thận ở động vật có xương sống và các chất tổng hợp tương tự.

Trong y học, Corticoid được xem là một thần dược khi có tác dụng kháng viêm cực mạnh trong một khoảng thời gian vô cùng ngắn giải quyết gấp rút các tình trạng như: sốc phản vệ, dị ứng, nổi mề đay, chàm, viêm khớp, …

Corticoid là nhóm chất kháng viêm steroid có khả năng ức chế hệ thống miễn dịch và kháng viêm, điều trị dị ứng, dị hóa protein, kiểm soát chuyển hóa carbonhydrate, hỗ trợ đáp ứng các bệnh lý về suy tuyến thượng thận, hô hấp, tăng tá hấp thu muối. Khi sử dụng các loại mỹ phẩm có chứa nhóm chất này, người sử dụng sẽ cảm thấy làn da của mình nhanh chóng cải thiện, hết mụn, láng mịn và trắng sáng không tỳ vết. Nhưng đó chỉ là hiệu quả tức thời và là bề nổi.

Trong mỹ phẩm, Corticoid được ứng dụng như một thành phần làm trắng da cấp tốc với hiệu quả tức thì nhờ vào chế độ phát huy tác dụng phụ làm suy giảm sắc tố da. Giống như cần sa, Corticoid khi sử dụng lâu sẽ hình thành thói quen nghiện ngập cho da và để lại hậu quả đáng sợ.

Những hậu quả đáng sợ khi sử dụng corticoid 

Mặc dù là một hoạt chất kháng viêm cực kỳ hiệu quả song Corticoid lại không thể phũ nhận việc nó là một loại độc dược ở bảng B và chẳng hề an toàn tuyệt đối cho mọi làn da. Đây là một loại “thần dược” khi được dùng đúng cách và một loại “thuốc kịch độc” khi lạm dụng và sai cách. Corticoid còn được ví dụ như con dao hai lưỡi cho con người khi vừa có khả năng gây nghiện, gây độc và biến chứng.

Tác dụng phụ Corticoid dạng bôi

Corticoid dạng bôi thường được tìm thấy trong các sản phẩm thuốc mỡ trị bệnh chàm da (Eczema) và kem trắng da cấp tốc, điển hình là kem trộn. Với hiệu quả tức thời và khả năng gây nghiện cao nên Corticoid dạng bôi chính là một trong những sản phẩm thường bị lạm dụng nhiều nhất.

Trong khoảng thời gian sử dụng Corticoid dạng bôi dưới 2 tháng: da bạn sẽ vô cùng đẹp, mịn trắng hồng khi sử dụng đều đặn. Nếu ngưng sử dụng da sẽ bắt đầu mẩn cảm, nổi mụn nước li ti và có dấu hiệu ngứa rát nhẹ.

Trong khoảng thời gian sử dụng Corticoid dạng bôi từ 3 tháng trở lên, tùy vào độ dày mỏng của da các tác dụng phụ đáng sợ của thành phần này sẽ diễn ra nhanh hoặc chậm. Bao gồm: teo da, giãn mạch máu, mụn trứng cá, nám nặng, da nhạy cảm.

Khi bôi các sản phẩm chứa corticoid lên da, chất này sẽ làm enzyme protease tăng đột biến gây ra hiện tượng phá vỡ biểu bì da. Các enzyme protease này được sinh ra từ các tế bào viêm và tụ cầu vàng – là một loại vi trùng sống trên da. Đồng thời Corticoid cũng làm ngưng hoạt động của HAS3 là các Enzyme có vai trò sản xuất ra Hyaluronic Acid trên da.

Việc thiếu Hyaluronic Acid dẫn tới hệ quả nghiêm trọng là EGF (Epidermal Grow Factor – Nhân tố phát triển biểu bì) bị ngưng hoạt động, gây ra triệu chứng teo mỏng da.

Teo da là hậu quả thường gặp do lạm dụng Corticoid dạng bôi để trị bệnh chàm (Eczema) kéo dài. Với các tổn thương da cơ bản như: sẩn hình tròn bờ đỏ nổi cao so với mặt da, đường kính từ 1 – 5mm, trung tâm hõm màu trắng sứ.

Giãn mạch máu là hậu quả khi sử dụng Corticoid dạng bôi trên 3 tháng trong tình trạng da mỏng và kém đàn hồi với các tổn thương cơ bản như: xuất hiện các mạch máu li ti quanh cánh mũi, hai má, nhân trung, da dễ kích ứng đỏ, ngứa ngáy khi sử dụng các loại mỹ phẩm khác.

Mụn trứng cá là một trong những biểu hiện cơ bản phản ánh tình trạng không tương thích giữa da với Corticoid. Tuy không ảnh hưởng đến tính mạng nhưng khi trở nặng, mụn trứng cá do lạm dụng Corticoid có thể biến chứng thành nhiễm trùng huyết và phong thấp.

Nám kháng trị. Tình trạng này là do phản ứng dội ngược của quá trình sản sinh sắc tố melanin vì trong thời gian sử dụng mỹ phẩm, quá trình sản sinh sắc tố đã bị ức chế mạnh, đến khi ngưng kem thì quá trình này một phần hoạt động lại theo sinh lý bình thường, một phần lớn khác hoạt động vô cùng mạnh mẽ để đáp ứng lại nhu cầu trong thời gian bị ức chế dẫn đến mất kiểm soát, và kết quả là một lượng lớn sắc tố da trồi lên trên bề mặt. Gọi là kháng trị bởi vì không một loại mỹ phẩm hay liệu trình nào có thể tác động lên da vào thời điểm này nữa, vì phản ứng viêm sẽ gây nguy hiểm đối với làn da của bệnh nhân.

Da nhạy cảm do nghiện Corticoid dạng bôi khác hẳn với khái niệm da nhạy cảm cơ địa. Đây là hiện tượng da bị bào mòn và trở nên cực kỳ yếu ớt, dễ tổn thương và hoàn toàn mất đi khả năng tự bảo vệ. Biểu hiện rõ rệt qua cơ chế dễ kích ứng với mọi tác nhân từ ánh sáng mặt trời, khói bụi, mỹ phẩm khác, kem chống nắng, …

Tình trạng vi khuẩn, nấm và demodex tăng sinh quá nhiều dẫn đến ngứa ngáy, kích ứng da hoặc thậm chí là mụn bùng phát khiến cho bệnh nhân vô cùng khó chịu, lo lắng và hoang mang. Hiện tượng này là do tác động ức chế hệ thống miễn dịch và kháng viêm của corticoid trong thời gian dài, làn da đã không được bảo vệ và tạo điều kiện vô cùng thuận lợi cho các loài vi khuẩn, nấm phát triển. Đến khi ngưng sử dụng sản phẩm, phản ứng viêm của cơ thể bắt đầu hoạt động trở lại và hoạt động vô cùng mạnh mẽ để chống lại các tác nhân này, gây nên các tình trạng trên.

Tác dụng phụ Corticoid dạng uống

Corticoid dạng uống thường được tìm thấy trong các sản phẩm điều trị nhược cơ với sự kết hợp cùng Azathioprine.  Tuy nhiên, hầu hết Corticoid đều có liều dùng từ thấp đến cao và chỉ sử dụng trong thời gian cực ngắn, bởi nếu xảy ra tác dụng phụ, loại Corticoid dạng uống sẽ có thể gây ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể chứ không cố định tại một khu vực riêng biệt. Bao gồm:

Tăng nhãn áp (Glaucoma) là một trong những hậu quả nguy hiểm khi sử dụng Corticoid dạng uống lâu dài có thể dẫn đến suy giảm thị lực và mù lòa vĩnh viễn. Hãy đến bệnh viện gấp nếu bạn phát hiện mắt gặp phải những biểu hiện như sau: thấy nhiều quầng sáng lạ quanh các nguồn sáng (bóng đèn), loạn thị giác, mờ mắt đột ngột, đau rát mắt và nôn mửa.

Đục thủy tinh thể mắt một bên hoặc cả hai là tình trạng suy giảm thị lực do phần thủy tinh thể (Lens) bị mờ ngăn cản ánh sáng đến võng mạc do cơ thể tích tụ quá nhiều chất độc hại (cụ thể là Corticoid dạng uống liều cao hoặc thấp nhưng lâu ngày) làm biến đổi protein (liên kết – SH) – cấu trúc chính tạo ra Lens.

Suy giảm trí nhớ, rối loạn hành vi và một số hiệu ứng tâm lý khác

Giữ nước, gây phù ở chân, tăng cân tích mỡ ở các bộ phận như bụng mặt và sau gáy.

Huyết áp cao, đường huyết cao, khởi phát hoặc làm tăng độ nặng của bệnh tiểu đường

Gia tăng nguy cơ nhiễm trùng, làm chậm quá trình hồi phục và làm lành vết thương, làm mỏng da và thường xuyên xuất hiện các vết bầm tím da.

Làm loãng xương khiến xương giòn dễ gãy, đồng thời hạn chế quá trình sản sinh các hormon tự nhiên tại tuyến thượng thận.

Tác dụng phụ Corticoid dạng tiêm

So với những cách sử dụng khác thì Corticoid dạng tiêm thường cho tác dụng phụ có tính nhất thời hơn, với liều lượng thấp và khoảng 3 – 4 lần/năm tùy cơ địa và tình trạng bệnh. Đây là phương pháp nên được thực hiện trực tiếp từ bác sĩ hoặc chuyên gia, tuyệt đối không tự tiện áp dụng tại nhà.

Hầu hết các tác dụng phụ Corticoid dạng tiêm chỉ dừng lại các tổn thương cơ bản như: mỏng da vùng tiêm, thay đổi màu sắc bề mặt da, đỏ mặt, đường máu cao, gây mất ngủ. Trong trường hợp tự ý sử dụng Corticoid dạng tiêm tại nhà, bệnh nhân có thể gặp sốc phản vệ hoặc tử vong tại chỗ.

Tác dụng phụ Corticoid dạng hít

Cũng giống như Corticoid dạng tiêm, Corticoid dạng hít sẽ dẫn đến một số tác dụng phụ ở một vài khu vực tác động trực tiếp trước khi ngấm vào cơ thể và thể hiện ra bệnh lý.

Khi sử dụng Corticoid dạng hít phần miệng và họng sẽ là những nơi diễn ra các phản ứng đầu tiên nếu có tác dụng phụ do vậy, các bác sĩ thường khuyến cáo nên súc miệng bằng nước ngay lập tức để gia giảm tình trạng kích ứng (lưu ý không uống, không nuốt).

Có 3 tác dụng phụ thường thấy khi sử dụng Corticoid dạng hít chính là: nấm miệng, khàn tiếng, chậm phát triển ở trẻ hen suyễn.

Nấm miệng hay còn gọi là bệnh tưa miệng với các tổn thương cơ bản như: sưng đỏ vòm họng, nứt khóe miệng, khó nuốt, xuất hiện nhiều đốm, mảng trắng trên lưỡi, họng và miệng. Nếu không điều trị nấm miệng ngay, bệnh có thể biến chứng thành nhiễm trùng máu.

Khàn tiếng là một trong những tác dụng phụ từ Corticoid dạng hít phổ biến và rõ rệt nhất. Trong trường hợp bỏ mặc và để khàn tiếng lâu dài, căn bệnh này có thể gây biến chứng thành u thanh quản hoặc hạt dây thanh.

Chậm phát triển ở trẻ hen suyễn chính là một trong những tác dụng phụ không mong muốn nhất của Corticoid dạng hít. Với kết quả từ nghiên cứu này, các mẹ nên cân nhắc thật kỹ trước khi sử dụng Corticoid khi mang thai, cho con bú hoặc cho trẻ hít trực tiếp.

Điều trị da nghiện corticoid hiệu quả cần tuân thủ:

+ Tuyệt đối không cắt cử sử dụng Corticoid một cách đột ngột

+ Hãy cách quãng thời hạn sử dụng, ví dụ: tuần 1 cách 1 ngày sử dụng, tuần 2 cách 2 ngày và liên tiếp đến khi da đã quen lại với việc không lạm dụng corticoid nữa và có thể ngưng sử dụng an toàn (sau khoảng 1 – 2 tháng).

+ Sử dụng Corticoid với liều thấp dần, kết hợp sử dụng ngắt quãng.

+ Tuyệt đối không sử dụng các phương pháp điều trị da dựa trên cơ chế làm lành từ vết thương giả như Laser, lột da hóa học, thuốc bắc. Bởi trong giai đoạn nghiện Corticoid da bạn vốn dĩ đã rất mỏng sẽ dễ tổn thương dẫn đến tình trạng tăng sắc tố sau điều trị hình thành sẹo hoặc nám nặng.

+ Khuyến khích sử dụng các phương pháp điều trị từ nguyên liệu tự thân (huyết tương) để gia tăng độ dày khỏe cho da và đặc biệt giảm tình trạng kích ứng không tương thích, sốc phản vệ.

+ Tập cho da làm quen với các loại mỹ phẩm khác, khuyến khích các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên theo liều lượng xen kẽ.

Kế hoạch gợi ý để cai nghiện Corticoid cho da

Tuần 1:

Giãn cách thời gian Corticoid cách một ngày với liều lượng thấp hơn và sử dụng kem dưỡng bôi vào những vùng da nhạy cảm đang cần cai nghiện để giúp dịu bớt vết thương, mẩn đỏ, bong tróc da.

Tuần 2:

Giãn cách thời gian Corticoid cách hai ngày với liều lượng thấp hơn nữa và xen kẽ với việc sử dụng sữa rửa mặt và kem dưỡng đặc trị.

Tránh chà xát da bằng tay hoặc máy rửa mặt, sau khi đã làm sạch dùng khăn bông mềm để thấm khô mặt, tránh tình trạng để da khô tự nhiên làm mất đi lớp ẩm tự nhiên.

Tuần 3:

Giãn cách sử dụng Corticoid với 3 ngày và xen kẻ thêm sữa rửa mặt, toner dạng xịt tăng độ đàn hồi da cũng như gia giảm ma sát ở mức thấp nhất.

Tuần 4 trở đi:

Tùy vào tình trạng da bạn đã quen với việc rời bỏ Corticoid hay chưa, bạn có thể cắt giảm hoàn toàn các sản phẩm chứa thành phần này và thay thế thành các sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên khác.

Đối với người đã bị lệ thuộc corticoid, việc điều trị là vô cùng khó khăn, biện pháp hữu hiệu duy nhất chỉ có thể là ngưng không sử dụng. Quy trình cắt cơn nghiện phục hồi da là một trong những liệu pháp cực kỳ khó khăn đòi hỏi sự kiên trì. Do vậy, bệnh nhân cần được thăm khám và tuyệt đối tuân thủ lộ trình điều trị, cố gắng ngừng sử dụng trước khi quá muộn.

Khuyến cáo người dùng chỉ sử dụng Corticoid là con dao hai lưỡi, chỉ sử dụng thuốc, mỹ phẩn có thành phần này khi đã được bác sĩ chỉ định.

Yhocvn.net