Phát hiện gây sốc: Bộ não sẽ tự “ăn” chính nó khi bạn không ngủ đủ

Lý do chúng ta ngủ không chỉ đơn giản là để bổ sung lượng năng lượng sau một ngày làm việc mệt mỏi mà trong lúc ngủ bộ não của chúng ta thực sự thay đổi trạng thái để xóa đi các sản phẩm phụ độc hại của hoạt động thần kinh trong ngày.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi chúng ta liên tục có những giấc ngủ kém chất lượng thì bộ não sẽ đào thải một số lượng đáng kể các tế bào thần kinh và khớp thần kinh. Và dù sau đó bạn ngủ nhiều bao nhiêu để bù lại cũng không thể nào đảo ngược được sự phá hủy nghiêm trọng này.

Một nhóm nghiên cứu do nhà thần kinh học Michele Bellesi của Đại học Bách khoa Marche ở Ý đứng đầu đã kiểm tra phản ứng của não bộ ở động vật có vú với thói quen ngủ không đủ giấc và tìm thấy những kết quả gây sốc.

Giống như các tế bào ở nơi khác trong cơ thể, các tế bào thần kinh trong não của bạn đang được làm mới liên tục bởi hai loại tế bào hỗ trợ (tế bào thần kinh đệm) được gọi là keo dính của hệ thần kinh.

Các tế bào thần kinh đệm vi mô có nhiệm vụ dọn dẹp những tế bào đã cũ và mòn thông qua một quá trình gọi là phagocytosis, trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là “nuốt”. Công việc của những tế bào hình sao này là làm sạch các khớp thần kinh (các kết nối) không cần thiết trong não để làm mới và thay đổi hình dáng của dây thần kinh.

Nhưng thay vì là một điều tốt lành, bộ não đã hơi quá đà và bắt đầu tự làm hại chính mình. Giống như việc ai đó dọn sạch rác trong nhà bạn khi bạn đang ngủ, nhưng sau vài đêm không ngủ, họ sẽ bắt đầu vứt bỏ cả tivi, tủ lạnh và những đồ gia dụng quý giá của bạn vậy.

Bellesi nói với Andy Coghlan tại tạp chí New Scientist rằng: “Lần đầu tiên chúng tôi phát hiện ra rằng các tế bào hình sao đã ăn các phần khớp thần kinh của bộ não khi chúng ta không ngủ đủ”.

Để tìm ra điều này, các nhà nghiên cứu đã chụp hình bộ não của bốn nhóm chuột:

Khi các nhà nghiên cứu so sánh hoạt động của các tế bào hình sao trên cả bốn nhóm, họ đã ghi nhận được 5,7% khớp thần kinh được dọn dẹp ở những con chuột được nghỉ ngơi tốt, 7,3% với những con chuột bị thức dậy giữa chừng.

Tuy nhiên với những nhóm chuột bị thiếu ngủ hay mất ngủ kinh niên, nhóm nghiên cứu đã nhận ra những sự khác biệt. Tế bào hình sao đã tăng cường hoạt động và thực sự ăn những phần của khớp thần kinh – như các tế bào thần kinh đệm vi mô ăn chất thải.

Trong bộ não chuột bị thiếu ngủ, các tế bào hình sao hoạt động trên 8,4% khớp thần kinh, và ở những con chuột mất ngủ kinh niên có tới 13,5% các khớp thần kinh của chúng bị dọn dẹp bởi các tế bào hình sao, theo các nhà khoa học đó là một con số khủng khiếp.

Bellesi nói với trang New Scientist, hầu hết các khớp thần kinh bị “ăn” trong hai nhóm chuột bị mất ngủ là những khớp lớn nhất, thường là những loại cũ nhất và được sử dụng nhiều nhất – “giống như những đồ đạc cũ” – tất nhiên đó là một điều tốt.

Nhưng khi nhóm nghiên cứu kiểm tra hoạt động của các tế bào thần kinh đệm vi mô trên cả bốn nhóm, họ nhận thấy hoạt động này đã tăng lên một cách đột biến đối với nhóm bị mất ngủ kinh niên. Điều này thật sự gây lo lắng bởi những tế bào thần kinh đệm vi mô hoạt động quá trớn này có liên quan đến các bệnh về não như Alzheimer và các dạng khác của sự thoái hóa thần kinh.

“Chúng tôi thấy rằng quá trình ‘ăn’ của tế bào hình sao chủ yếu diễn ra ở các khớp thần kinh lớn, khi con người bị mất ngủ trầm trọng hay bị bệnh mãn tính, nhưng nó không diễn ra ở những người thức dậy ở nửa chừng giấc ngủ. Điều này cho thấy rằng, việc thức giấc này có thể thúc đẩy việc giữ gìn và tái tạo lại các các thành phần bị mòn của các khớp thần kinh được sử dụng nhiều”, các nhà nghiên cứu cho biết.

“Ngược lại, chứng mất ngủ mãn tính lại có thể kích hoạt các tế bào vi sinh và thúc đẩy hoạt động bào mòn các khớp thần kinh. Việc này chứng tỏ sự gián đoạn giấc ngủ kéo dài có thể là nguyên nhân khiến bộ não bị suy yếu”, các nhà nghiên cứu nói thêm.

Vấn đề này vẫn còn nhiều câu hỏi phải giải đáp, ví dụ quá trình này có tương tự ở não người hay không, và một giấc ngủ đủ bù đắp sau đó có thể hạn chế quá trình thực bào này hay không?

Nhưng thực tế, số người chết vì bệnh Alzheimer đã tăng một cách đột biến kể từ năm 1999 (50%), cùng với xu hướng càng ngày càng nhiều người bị mất ngủ. Vì vậy, những nghiên cứu này cần được tiến hành sâu và nhanh chóng hơn nữa.

Nghiên cứu này đã được công bố trên Tạp chí Journal of Neuroscience.

Video: 7 bí mật thú vị về giấc mơ

Theo Sciencealert
Thu Hiền 

Nguồn: ĐKN