Điều trị bằng các dòng điện xung theo BYT

Chống chỉ định, tai biến và xử trí điều trị bằng các dòng điện xung

Xung điện là một dòng xung không liên tục trong một thời gian ngắn có xung sau đó là khoảng nghỉ. Dòng điện xung là dòng điện có nhiều xung điện liên tiếp tạo nên. Dòng điện xung không đổi hướng là dòng điện xung một chiều, dòng xung luôn đổi hướng gọi là dòng điện xung xoay chiều. Trong vật lý trị liệu thường sử dụng các dòng điện xung có dạng xung và tần số khác nhau một chiều (nửa sóng) và xoay chiều (cả sóng).

– Hình dạng xung: thường dùng 3 loại hình thể là xung tam giác, xung chữ nhật, và xung hình sin. Ngoài ra còn có các xung cải biên như: xung hình thang, hình lưỡi cày, exponentiel… Hình dạng xung khác nhau thì mức độ tác dụng kích thích hay ức chế cũng khác nhau.

Tác dụng sinh lý của dòng điện xung.

© Tác dụng ức chế: giảm đau và giảm trương lực cơ.

Dùng các dòng điện xung có cường độ tăng từ từ, tần số cao, loại dòng như Diadynamic, Trọbert, Burst – TENS… có tác dụng giảm đau rõ rệt, giảm trương lực cơ co thắt, thư giãn cơ. Tác dụng giảm đau của dòng điện xung được giải thích bằng các cơ chế sau:

– Theo thuyết cổng kiểm soát của Melzack và Wall

+ Kích thích đau được truyền hướng tâm theo sợi Aδ và C vào sừng sau tủy sống và tiếp xúc với tế bào vận chuyển T (transmission cell) và không gây hưng phấn neurone liên hợp do đó không gây ra ức chế dẫn truyền trước sinap của cả sợi Aδ và sợi C (cổng mở), nên xung động được dẫn truyền lên đồi thị cho ta thấy cảm giác đau.

+ Các xung động bản thể được chủ yếu theo các sợi to (Aα và Aβ) cho một nhánh tiếp xúc với neurone liên hợp và gây hưng phấn neurone này, do đó gây ức chế trước sinap dẫn truyền của cả sợi to và sợi nhỏ (cổng đóng). Khi đó xung động đau từ sợi nhỏ Aδ và C bị chặn lại trước khi tiếp xúc với tế bào T nên không bị dẫn truyền lên trên làm cho ta có cảm giác giảm đau. Các kích thích của điện xung (đặc biệt là các dòng xung có tần số cao từ 80-200Hz, cường độ thấp, thời gian xung ngắn) được dẫn truyền theo các sợi to Aα và Aβ làm đóng cổng kiểm soát ngăn không cho xung động đau được dẫn truyền lên, đây chính là cơ chế giảm đau của dòng điện xung theo thuyết “cổng kiểm soát”(Hình 4.16).

– Thuyết về sự phóng thích endorphine của Sjolund và Ericsson: khi kích thích bởi dòng điện xung có tần số thấp (dưới 50Hz), cường độ cao, thời gian kéo dài như dòng xung nhóm Burst – TENS, hay xung ngắt quãng trong điện châm, hệ thần kinh trung ương có thể sẽ phóng thích ra endorphine là các chất giảm đau nội sinh (morphine nội sinh) gây tác dụng giảm đau mạnh và kéo dài.

– Thuyết về sự ngưng trệ sau kích thích của hệ thần kinh giao cảm của Sato và Schmidt: kích thích các sợi thần kinh nhóm II và III sẽ hạn chế hoạt động quá mức của thần kinh giao cảm.

– Ngoài các cơ chế trên, tác dụng giảm đau của dòng điện xung còn do tác dụng chống viêm, giảm phù nề chèn ép, giảm chuyển hóa các chất trung gian hóa học tại chỗ, tăng cường tuần hoàn và dinh dưỡng tổ chức…

© Tác dụng kích thích thần kinh cơ.

Các dòng điện xung có tần số thấp, cường độ tăng nhanh, loại dòng như dòng tam giác, chữ nhật, AMF, giao thoa, kiểu Nga… có tác dụng kích thích thần kinh cơ, làm tăng dẫn truyền thần kinh, tăng trương lực cơ, tăng khối lượng cơ.

© Hiện tượng quen của cơ thể đối với dòng điện xung.

Là hiện tượng sinh lý bình thường của cơ thể dần dần thích nghi với kích thích. Trong thực hành ta thấy, khi nâng cường độ đạt tới mức rung cơ mạnh, nhưng sau khoảng 1 phút độ rung cơ yếu dần mặc dù cường độ kích thích vẫn giữ nguyên, muốn có độ rung như lúc đầu phải tăng cường độ lên một chút. Vì vậy, trong điều trị phải hạn chế hiện tượng quen bằng cách: tăng dần hoặc biến điệu cường độ, thay đổi tần số, thay đổi kiểu xung, mặt khác không nên kéo dài thời gian trong một lần điều trị quá 15 phút.

Chỉ định điều trị bằng các dòng điện xung

– Giảm đau sau chấn thương, phẫu thuật, đau thần kinh, đau cơ, xương, khớp…

– Kích thích thần kinh cơ.

– Cải thiện tuần hoàn ngoại vi.

– Liệu pháp ion hóa (điện phân dẫn thuốc bằng xung một chiều)

– Điện phân thuốc cục bộ bằng dòng điện xung trung tần một chiều.

Chống chỉ định điều trị bằng các dòng điện xung

– Người bệnh mang máy tạo nhịp tim.

– Sốt cao, khối u ác tính, bệnh lao đang tiến triển.

– Mất cảm giác ở vùng điều trị. Tổn thương da nơi đặt điều trị

– Viêm da khu trú, huyết khối, viêm tắc mạch

– Trực tiếp lên thai nhi

Chuẩn bị điều trị

+ Người thực hiện: bác sỹ Phục hồi chức năng, kỹ thuật viên vật lý trị liệu

+ Phương tiện: Máy và phụ kiện kèm theo.

– Kiểm tra các thông số kỹ thuật của máy, dây đất nếu có.

– Chọn các thông số kỹ thuật

– Chọn và đặt điện cực theo chỉ định.

+  Người bệnh

– Giải thích cho người bệnh

– Tư thế người bệnh phải thoải mái (nằm hoặc ngồi).

– Bộc lộ và kiểm tra vùng da điều trị,

+ Hồ sơ bệnh án, phiếu điều trị.

Các bước tiến hành điều trị bằng các dòng điện xung

– Đặt và cố định điện cực: theo chỉ định.

+ Đặt các thông số kỹ thuật theo chỉ định.

+ Tăng cường độ dòng điện từ từ cho tới mức cần thiết (cảm giác co bóp).

– Hết giờ tắt máy bằng tay hoặc tự động:

Tháo điện cực kiểm tra da vùng điều trị, thăm hỏi người bệnh ghi hồ sơ bệnh án.

Theo dõi điều trị

– Cảm giác và phản ứng người bệnh

– Hoạt động của máy.

Tai biến và xử trí điều trị bằng các dòng điện xung

– Điện giật: xử trí cấp cứu điện giật.

– Bỏng: Khi diều trị dòng xung một chiều xử trí theo phác đồ bỏng axit hoặc kiềm.

Yhocvn.net (Trích theo hướng dẫn Điều trị bằng các dòng điện xung của Bộ Y tế)