Đau do ung thư: Bản chất của cơn đau và cách xử trí

Hàng ngày ít nhất có 3,5 triệu người bị đau do ung thư, có hoặc không được điều trị một cách thỏa đáng.

Ung thư là một vấn đề nghiêm trọng của cả Thế giới. Hàng năm có gần sáu triệu người mới mác bệnh ung thư và trên bốn triệu người chết do ung thư chiếm 10% tổng sổ chết. Một nửa con số người mới mắc bệnh ung thư và hai phần ba số người chết vì ung thư là những người đang sống ở các nước đang phát triển. Đau là một vấn đề thông thường; phân tích 32 bản công bố cho thấy 70% số bệnh nhân đã ở giai đoạn muộn có triệu chứng chính là đau và ở những người lớn và trẻ con được điều trị ung thư thì có tới 50% là có đau.

Thông qua những dữ kiện hiện có ta không thể đưa ra được một con số chính xác về tần số đau do ung thư ở trên toàn thế giới bởi vì tổng số những người mắc bệnh ung thư được điều trị còn chưa được biết rõ. Người ta ước lượng một cách khôn ngoan rằng hàng ngày ít nhất có 3,5 triệu người bị đau do ung thư, có hoặc không được điều trị một cách thỏa đáng.

Một loạt những công trình nghiên cứu sử dụng định mức đau bằng bậc thang tuần tự tăng dần và qua hỏi miệng cho thấy đau vừa và nặng gặp ở khoảng 50% số bệnh nhân, đau rất nặng hay đau tới ủ dột gặp ở 30% số họ. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy tính trội của đau càng tăng lên khi mà bệnh càng tiến triển. Đau ở bệnh nhân ung thư thường do nhiều nguyên nhân. Những hội chứng đau thông thường, thường gặp ở những người ung thư được mổ tả.

Có rất nhiều công bố cho thấy đau do ung thư thường được điều trị chưa đúng đắn. Phân tích 11 bản báo cáo bao gồm 2000 bệnh nhân ở các nước phát triền cho thấy rằng từ 50 đến 80% số họ đã không được điều trị giảm đau một cách thỏa đáng. Rất đông là những bệnh nhân mà bệnh đã ở giai đoạn muộn và bị đau vừa đến đau nặng mà vẫn không được chỉ định dùng thuốc giảm đau với liều lượng đầy đủ để chống đau. Họ chỉ được uống loại thuốc có thuổc phiện nhẹ (ví dụ như codéine), hoặc nếu cứ được uống một loại thuốc mạnh hơn là chỉ khi nào họ “yêu cầu” thay vì cho lẽ ra là họ phải được uống cách quẵng đều đặn theo “giờ nhất định”‘ ở các nước đang phát triển, chưa có sự đánh giá ước lượng H giảm đau trong ung thư. Song chắc chắn là phần lớn những bệnh nhân đây không được điều trị thích đáng vì những lý do pháp luật vì những lý do khác đã không cho phép họ được tiếp xúc với một số thuốc muốn có, đặc bỉệt là các loại thuốc cố thuốc phiện mạnh.

Bản chất của đau do ung thư

Định nghĩa về đau đề xuất bởi Hiệp Hội Quốc Tế Nghiên Cứu Về đau có thể là một định nghĩa có ích: “Đau là một thử thách khó chịu về cảm giác và về súc cảm, đi liền với những tổn thương của tổ chức, có thực hoặc có thể, hoặc đau còn được mô tả như là những tổn thương đó còn tồn tại.

Cái đau bao giờ cũng có phần chủ quan. Mỗi cá nhân hiểu từ này như thế nào là còn tùy thuộc vào những thử thách đi liền với những thương tích xảy ra vào lúc ban đầu của đời mình. Chắc chắn đó là một cảm giác nhận thấy trong một hoặc nhiều phần của cơ thể, bao giờ cũng là khó chịu, và vì thế nó là một thử thách về súc cảm. Trong nhiều công trình nghiên cứu khác nhau, nhiều yếu tố tâm lý làm ảnh hưởng đến cường độ đau của những người bị ung thư đã được đem ra phân tích. Ở những bệnh nhận mà bệnh đã ở giai đoạn muộn thì chính họ lại là người xác định một cách dồi dào nhất những mức độ của cái đau. Cảm giác bị bỏ rơi và sợ cái chết sắp xảy ra chỉ càng làm tăng nỗi đau chung của người bệnh và làm cho cái đau gay gắt thêm lên. Để chỉ định điều trị cho phù hợp, điều cốt lõi là phải tìm xem đâu là những yếu tố thực thể và đâu là những yếu tố không thực thể của cái đau. Cái khái niệm “đau tổng thể” rất có ích cho ta để thâu tóm được tất cả các yếu tố gây đau cần phải kể đến. Những yếu tố này gồm có các tác nhân kích thích thực thể có hại, nhưng lại còn có cả những yếu tố tâm lý, tinh thần, xã hội và kinh tế.

Thừa nhận tính phức tạp của đau do ung thư cho phép ta hiểu rõ hơn tại sao lại có một số bệnh nhân liên tục cảm thấy đau không thể hết được mặc dầu họ được điều trị bằng những liều thuốc giảm đau ngày càng tăng lên.

Hiện tượng các cơn đau do ung thư kéo dài mà không làm hết đi được thường liên quan tới một loạt các triệu chứng khác trong đó cần kể đến:

+ Một khối u chèn vào các bộ phận, dây thần kinh hoặc xương

+ Tuần hoàn máu kém vì bệnh ung thư đã làm tắc mạch máu

+ Tắc nghẽn ở một bộ phận hay ống trong cơ thể

+ Nhiễm trùng hoặc sưng tấy hay ửng đỏ (viêm)

+ Các tác dụng phụ của hóa học trị liệu, trị liệu bức xạ hoặc phẫu thuật

+ Cứng cơ do căng thẳng hoặc không hoạt động

+ Rạn xương

+ Sụt cân và tư thế không đúng gây đau lưng.

+ Ngủ không yên giấc, ăn kém ngon,

+ Giảm độ tập trung tư tưởng, dễ cáu kinh và những

+ Triệu chứng khác thuộc loại chán trường, trầm uất.

Cần phải nhấn mạnh rằng có sự khác biệt rất rõ nét giữa những bệnh nhân đau trường diễn mà nguyên nhân gây đau là do bệnh không phải ung thư với những bệnh nhân đau do bệnh ung thư đang tiến triến gây nên. Rất nhiều nhận xét lâm sàng cho thấy nếu phần lớn đau do ung thư đáp ứng dễ dàng với những phương pháp điều trị đã được công nhận, thì điều này lại không đúng đối với nhiều hội chứng đau trường diễn mà nguyên nhân lại không phải là do ung thư.

Đau nghiêm trọng do ung thư thì thông thường đáp ứng với các loại thuốc phiện mạnh trong khi điều này lại ngược lại đối với phần lớn các thể đau mãn tính không phải do ung thư. Khi mà hy vọng sống của một bệnh nhân là ngắn ngủi, những kỹ thuật nặng nề như phá hủy giây thần kinh dưới màng nhện hay cất giây thần kinh bằng phẫu thuật thần kinh có thể được sử dụng rộng rãi. Hiệu quả của những kỹ thuật thường khi không thế lặp lại được đến lần thứ hai, có thế có tác dụng chỉ được vài tháng; như vậy cũng đủ cho một bệnh nhân đã ở giai đoạn cuối, nhưng hiển nhiên là lại không phù hợp đối với những bệnh nhân mà hy vọng sống còn xấp xỉ với người bình thường.

Đau do ung thư đã được xếp loại dựa trên cơ sở một loạt những hội chứng đau thông thường và trên những cơ chế sinh lý bệnh học của chúng. Nguyên nhân đầu tiên và là nguyên nhân thường gặp nhất của đau ở những người bệnh ung thư là sự lan tỏa của khối u ví dụ, di căn vào vào xương, chèn ép thần kinh và xâm lấn vào các tạng rỗng và vào sau phức mạc.

Những hội chứng đau thuộc nhóm thứ hai, ít gặp hơn, là do hậu quả phụ gây nên bởi việc điều trị ung thư. Chúng xảy ra sau một cuộc phẫu thuật, trong lúc đang điều trị hóa chất hay trị xạ, hoặc là do bởi những điều trị đó mà gây ra.

Những cơ chế sinh lý bệnh học của các hội chứng đau thông thường mà nguồn gốc là do ung thư còn chưa được biết rõ. Người ta thường cho rằng có một loạt những biến đối về thần kinh thuộc về dược lý học và thuộc về bệnh lý học xảy ra ở trong xương, phần mềm, tân mạch, mạch máu, giây thần kinh và phủ tạng, làm hoạt hóa và tăng cảm ứng đối với những chất nhận cảm tổn thương (nocicepteurs) và những chất nhận cảm cơ học (mécanocepteurs) qua trung gian những hiện tượng kích thích cơ học (chèn ép của khối u) hay kích thích họa tính (di căn vào xương). Từ đó mà tạo nên một cái đau gián đoạn từng cơn hoặc đau liên tục.

Những thuốc giảm đau là những thuốc ưu tiên được sử dụng đế chữa trị loại đau này. Ở một số bệnh nhân do khối u sâm lấn vào thần kinh hay do khối u chèn ép lâu ngày vào thần kinh mà gây nên những thương tổn một phần của những sợi trục và của màng thần kinh làm cho chúng trở nên rất nhậy cảm với những hiện tượng kích thích cơ học và hóa tính, do đó mà tạo nên một cái đau nông ở bề mặt kiểu như bỏng (loạn cảm giác hay đau do lạc đường vào – déafférentation). Ở một số bệnh nhân khác cũng có thể là đau thấm thía (đau nhói buốt). Cái đau do lạc đường vào (douleur par déafférentation) không đáp ứng với các loại thuốc nha phiện những lại có thể, trong một chừng mực nào đó, làm giảm nhẹ được bằng những loại thuốc phụ trợ.

Yhocvn.net

BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ :

+ Điều trị đau do ung thư bằng thuốc phiện qua những con đường nào

+ Ung thư: Cách dùng thuốc giảm đau có thuốc phiện nhẹ, thuốc phiện mạnh