Ðau dây thần kinh số V và thuốc trị

Dây thần kinh số năm (V) hay còn gọi là dây thần kinh sinh ba chi phối cảm giác ở mặt.

Dây thần kinh số năm (V) hay còn gọi là dây thần kinh sinh ba chi phối cảm giác ở mặt. Dây V bên phải chi phối cảm giác nửa mặt phải và ngược lại, đồng thời nó chi phối vận động cho cơ thái dương hàm, cơ châm bướm trong và cơ nhai. Việc chẩn đoán đau dây thần kinh số V thường bị nhầm lẫn, do đó, hướng điều trị bị sai, không mang lại hiệu quả.

Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết

Đau dây thần kinh số V được chia thành hai loại là vô căn (do không tìm được nguyên nhân) và triệu chứng. Đau dây thần kinh V triệu chứng thường liên quan tới các khối u nằm ở vùng góc cầu – tiểu não và các vùng lân cận: u màng não, u nang thượng bì, u tuyến yên, u ác tính di căn, túi phình động mạch…

Khu vực các nhánh dây thần kinh số V chi phối.

Đau dây thần kinh số V là một loại đau rất đặc thù, trong cơn đau thường rất nặng, xảy ra đột ngột và thường kéo dài từ vài giây cho đến không quá 1 phút. Đau này thường là tự phát hoặc xuất phát từ một điểm đau như cò súng (trigger spot). Đau dây thần kinh số V thường xuất hiện một bên, cũng có một số rất hiếm xuất hiện đau dây V hai bên. Những trường hợp đau hai bên không phải xuất hiện cùng một lúc mà đau một bên trong một thời gian dài rồi sau đó mới xuất hiện phía đối bên.

Đa số các trường hợp bệnh nhân được chẩn đoán nhầm ngay từ ban đầu do bệnh sâu răng hoặc những bệnh lý khác có liên quan đến răng và thậm chí có bệnh nhân đã nhổ nhiều răng hàm trên hoặc hàm dưới cùng một phía với bên đau dây thần kinh số 5.

Điều trị như thế nào?

Hiện nay, có rất nhiều phương pháp để điều trị bệnh đau dây thần kinh số V. Một trong những phương pháp được ưu tiên sử dụng hàng đầu là nội khoa.

Một trong các thuốc được sử dụng là thuốc chống co giật carbamazepine. Đây là thuốc hàng đầu dùng điều trị để kiểm soát hiệu quả trong đa số các trường hợp đau dây thần kinh V. Thuốc ở dạng viên nén, uống với liều tăng dần đến liều hiệu quả, duy trì ở liều đó trong vài tháng rồi giảm dần và ngừng thuốc nếu không có cơn tái phát. Carbamazepine có tác dụng không mong muốn là chóng mặt, buồn nôn lúc bắt đầu điều trị. Xuất hiện hội chứng tiền đình tiểu não hoặc lú lẫn do quá liều; giảm nhẹ bạch cầu trung tính; rối loạn dẫn truyền tim; nhiễm độc da, viêm gan, thiểu sản tủy xương.

Với bệnh nhân bị bloc nhĩ – thất (nhịp tim chậm) thì không được dùng thuốc này. Ngoài ra, cần theo dõi thường xuyên công thức máu và chức năng gan (vào ngày thứ 7, ngày thứ 15, ngày thứ 30 và sau đó 1 tháng/lần). Cần ngừng thuốc ngay trong trường hợp mụn nước ngoài da, viêm gan hoặc những biểu hiện về máu nặng.

Trong trường hợp điều trị carbamazepine không hiệu quả, có thể chuyển sang dùng 1 trong các loại thuốc sau:

Phenytoin uống 1 lần trong ngày. Thuốc có tác dụng không mong muốn là buồn ngủ; hội chứng tiền đình tiểu não do quá liều (đi loạng choạng, chóng mặt); ngộ độc da, viêm gan, do đó, cần theo dõi thường xuyên chức năng gan và cần ngừng thuốc ngay lập tức trong trường hợp xuất hiện mụn mủ ngoài da hoặc viêm gan.

Clonazepam: thuốc gây ngủ gà, giảm trí nhớ (ở người già). Chống chỉ định trong trường hợp mẫn cảm với thuốc.

Gabapentin cũng có tác dụng không mong muốn là ngủ gà, đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, đi loạng choạng, run. Thuốc chống chỉ định trong trường hợp có thai hoặc cho con bú, dị ứng với thành phần của thuốc.

Amitriptylin: lúc đầu, dùng liều thấp, sau tăng dần. Thuốc có tác dụng phụ là hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, lú lẫn, khô miệng, run, táo bón, bí đái, tăng cân. Thuốc chống chỉ định với các bệnh nhân mắc các bệnh glocom góc đóng, u tuyến tiền liệt, loạn nhịp tim, rối loạn dẫn truyền, động kinh, có thai…

Khi điều trị nội khoa thất bại thì ở một số bệnh nhân cần được can thiệp phẫu thuật. Hiện nay, có nhiều kỹ thuật được áp dụng như kỹ thuật đông nhiệt hạch Gasser; cắt chọn lọc những sợi thần kinh sau hạch Gasser; phẫu thật giải phóng ép nếu có dấu hiệu chèn ép dây V trên phim cộng hưởng từ sọ não và mạch máu não.

Lời khuyên cho bệnh nhân Khi thấy các dấu hiệu đau ở nửa đầu, nửa mặt như đã mô tả ở trên, cần đến chuyên khoa thần kinh để được khám và chẩn đoán bệnh. Với các phương tiện hỗ trợ chẩn đoán hiện đại, các bác sĩ sẽ cho biết bạn đau do nguyên nhân gì. Nếu là đau do dây thần kinh số V thì được điều trị sớm. Còn nếu đau do bệnh lý ở răng, lúc đó, bạn sẽ được chuyển tới bác sĩ nha khoa để điều trị vẫn chưa muộn.

TS. Nguyễn Hoàng Ngọc

Nguồn: suckhoedoisong.vn