Bi cảnh của người phụ nữ sở hữu tế bào bất tử

Ngày 4/10/1951, người phụ nữ trẻ 31 tuổi có tên Henrietta Lacks đã qua đời vì bệnh ung thư cổ tử cung ở Bệnh viện Johns Hopkins tại Baltimore.

Trong khi tế bào HeLa thay đổi ngành y, chẳng mấy người biết về cuộc sống của Henrietta và con cái bà cũng chẳng được hưởng lợi gì từ hoạt động chăm sóc y tế ở Mỹ.

Người ta chỉ nhớ rằng Henrietta là một người phụ nữ da đen với ngoại hình dễ nhìn. Nhưng ngoài điều đó ra, dường như chẳng có gì đặc biệt về cuộc đời của bà.

Cái chết mang lợi ích tới cho hàng triệu con người

Chính xác hơn là cuộc sống của Henrietta không có gì nổi trội. Chỉ khi qua đời, bà mới trở thành một con người đặc biệt. Trong quá trình điều trị bệnh ung thư cho Henrietta, các bác sĩ đã lấy đi các tế bào từ cơ thể bà.

Cụ thể hơn, họ lấy tế bào ở khu vực khối u phát triển và thành công trong việc khiến chúng lớn lên trong ống nghiệm. Đây là lần đầu tiên có một dòng tế bào người sống sót lâu dài tại môi trường bên ngoài cơ thể. Trước đó tế bào thường chỉ phát triển được 2-3 tuần rồi sẽ chết.

Không ai rõ vì sao tế bào của Henrietta lại phát triển mạnh như vậy. Nhưng có điều chắc chắn là các tế bào này, còn có tên chính thức là HeLa – đặt theo 2 chữ cái đầu tiên trích từ tên và họ Henrietta – đã trở thành “con ngựa thồ” của y học. Nó được hàng loạt bác sĩ, nhà nghiên cứu sử dụng và qua đó cách mạng hóa hoạt động nghiên cứu thuốc.

Nhờ tế bào HeLa, người ta đã tìm ra vaccine phòng bệnh bại liệt, tạo ra kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm, đẩy mạnh nghiên cứu gene. Các nhà khoa học cũng đã hiểu biết rõ hơn về cơ chế phân chia của tế bào, về hoạt động của các căn bệnh ung thư.

Một trong những bức ảnh hiếm hoi chụp bà Henrietta khi còn sống.

Tế bào HeLa còn được dùng để nghiên cứu cách thức chống AIDS, tác động của phóng xạ và chất độc lên tế bào, lập bản đồ gene, chế ra thuốc chống cúm, bệnh lậu và nhiều căn bệnh khác. Những phát hiện ấy đã mang lại lợi ích cho hàng triệu con người trên hành tinh này.

Kể từ khi Henrietta qua đời, các nhà khoa học trên thế giới đã nuôi cấy hơn 50 tấn tế bào HeLa. Hoạt động sử dụng chúng được thừa nhận trong hơn 60.000 tài liệu khoa học, với mỗi ngày lại có thêm 10 nghiên cứu mới góp mặt vào danh sách này.

Nhưng trong khi tế bào HeLa tạo nên cuộc cách mạng y học thì Henrietta lại được chôn cất trong một ngôi mộ không bia. Suốt nhiều thập kỷ, con cái bà vẫn sống trong nghèo đói, khổ sở. Họ cũng không hề biết rằng các tế bào của mẹ vẫn còn sống, vẫn đang hỗ trợ thay đổi y học và… làm giàu cho vô khối người.

Tế bào nổi tiếng, con người vô danh

Câu chuyện khó tin ấy về Henrietta hẳn sẽ chẳng được nhiều người biết tới, nếu không nhờ có vai trò của một nhà văn tên Rebecca Skloot. 37 năm sau khi Henrietta qua đời, Skloot mới chỉ là một nữ sinh 17 tuổi, đã tình cờ biết tới câu chuyện về bà qua một tiết học ở trường trung học.

Do rất nhiều câu hỏi của Skloot về Henrietta không có đáp án nên sau khi tốt nghiệp phổ thông, cô đã theo học ngành sinh học và dành nhiều thời gian để tìm hiểu về sự thật đằng sau tế bào HeLa. Đồng thời cô viết ra một cuốn sách về khám phá của mình, mang tên The Immortal Life of Henrietta Lacks (Cuộc đời bất tử của Henrietta Lacks).

Hóa ra câu chuyện liên quan tới tế bào này lại rất thu hút sự chú ý của dư luận. Từ khi ra mắt hồi năm 2010 cho tới đầu năm nay, sách của Skloot chưa từng rời khỏi danh sách các tác phẩm bán chạy nhất của tờ New York Times.

Nhà văn Rebecca Skloot và cuốn sách của cô về cuộc đời Henrietta Lacks.

Sách của Skloot nói rằng Henrietta là chắt của các nô lệ và bản thân bà từng làm việc trên các cánh đồng thuốc lá. Bà cưới anh họ David Lacks và có với nhau 5 mặt con. Cuộc sống của gia đình bà chưa bao giờ thoát khỏi cái bóng của sự nghèo khổ.

Sau khi sinh đứa con thứ 5 là Joe, Henrietta nhận thấy bà thường xuyên bị chảy máu dữ dội ở âm đạo. Bà tìm tới Bệnh viện Johns Hopkins, nơi duy nhất trong khu vực khám và điều trị cho các bệnh nhân da đen, để kiểm tra và cuối cùng phát hiện việc bị ung thư cổ tử cung.

Một mẫu khối u của Henrietta sau đó được lấy ra khỏi cơ thể bà và trao cho Tiến sĩ George Gey – nhà nghiên cứu tại Trường Y Đại học Johns Hopkins. Khi nhận tế bào của Henrietta, Gey đã xử lý nuôi chúng bằng một số loại hóa chất, gồm muối đặc biệt trộn với máu trích từ dây rốn người, máu trích xuất từ phôi thai bò và máu gà.

Nguồn: Báo Đất Việt