Mỗi lần ăn là một lần phó mặc cho may rủi!

Bệnh tật, suy giảm sức khỏe giống nòi, giảm sức cạnh tranh nền kinh tế, làm mất hình ảnh quốc gia…. có nguyên nhân không nhỏ từ thực phẩm bẩn. Vấn nạn thực phẩm bẩn đã đẩy người dân vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan”: không ăn thì không thể tồn tại, ăn thì phó mặc may rủi cho số phận, bệnh đến lúc nào biết lúc ấy. – Đó là phát biểu của Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trong phiên thảo luận kinh tế -xã hội sáng 1/4.

Đại biểu Lê Thị Nga.

Đủ luật nhưng dân chưa được ăn sạch

Bà Nga nhấn mạnh: Nếu chúng ta không ngăn chặn được vấn nạn thực phẩm bẩn thì không thể đảm bảo quyền tiếp cận thực phẩm sạch của người dân (một quyền phái sinh từ quyền sống, quyền được bảo vệ sức khỏe con người theo Hiến pháp), không có một nền nông nghiệp sạch và chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà trước các sản phẩm sạch ngoại nhập.

Theo bà Nga, hiện, hệ thống pháp luật điều chỉnh về an toàn thực phẩm gồm có: Luật trực tiếp là Luật an toàn thực phẩm năm 2010, Nghị định 38/CP năm 2012. Các luật chuyên ngành liên quan: Luật hóa chất, Luật thú y, Luật Thủy sản, Luật bảo vệ và kiểm dịch thực phẩm, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Pháp lệnh về quản lý thị trường. Về chế tài có: Bộ luật Hình sự, Luật xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật dân sự…

Có thể khẳng định: hành lang pháp lý cho an toàn thực phẩm đã rất đầy đủ. So với Pháp lệnh trước đây thì trách nhiệm quản lý nhà nước và cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành đã được phân định rất rõ ràng trong đó có: trách nhiệm của Chính phủ, trách nhiệm chủ trì của Bộ y tế, trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp, Bộ Công thương, Bộ Thông tin và truyền thông, Bộ Giáo dục, của UBND các cấp…

Như thế là hành lang pháp lý đã đầy đủ; tuy nhiên, vì sao vi phạm ngày càng nhiều?- bà Nga đặt câu hỏi và lý giải: Chúng tôi cho rằng, nguyên nhân bao trùm là do Việc tổ chức thực thi Luật còn nhiều yếu kém. Năm 2009, trước khi ban hành Luật an toàn thực phẩm, QH khóa 12 đã giám sát tối cao, chỉ ra 6 tồn tại yếu kém, 11 nguyên nhân chủ quan, 5 nguyên nhân khách quan. QH đã ban hành NQ số 34 về Đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật về an toàn thực phẩm. Qua gần 6 năm thi hành luật, 7 năm thi hành NQ, tổ chức bộ máy, các điều kiện cho công tác này đã được kiện toàn đáng kể, nhưng còn rất nhiều tồn tại, hạn chế và nguyên nhân chủ quan được nêu trong BC số 225/ UBTVQH 12 năm 2009 cho đến nay vẫn chưa được khắc phục, thậm chí có mặt còn trầm trọng hơn.

Có bao nhiêu tấn Salbutamol không thể quản lý?

Chỉ rõ, quản lý yếu kém tại nhiều ngành, nhiều cấp dưới các dạng: không thực thi đầy đủ nhiệm vụ; buông lỏng quản lý; cá biệt có trường hợp tiếp tay, làm ngơ cho sai phạm nhưng lại không bị phát hiện, xử lý. Sự chia cắt và thiếu phối hợp trong quản lý dẫn đến: Khi có vụ việc xảy ra, ai cũng khẳng định mình làm đúng quy trình và cuối cùng không quy được trách nhiệm.

Bà Nga dẫn ví dụ: Salbutamol – chất có tác hại lớn đối với con người khi dùng làm thức ăn chăn nuôi, nhưng lại có tác dụng sản xuất thuốc chữa bệnh, bị Bộ Nông nghiệp cấm nhập, nhưng được Bộ Y tế cho phép nhập. Với số lượng lớn (hơn 9 tấn trong 2 năm), sau khi vào được nội địa, cơ quan chức năng đã không kiểm soát được đường đi của chất này, hiện chưa ai trả lời được: Có bao nhiêu tấn được dùng vào sản xuất thuốc, có bao nhiêu bị sử dụng sai mục đích, tuồn ra thị trường làm chất tạo nạc? Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo các Bộ: Y tế, Nông nghiệp, Công thương và Công an làm rõ để trả lời công luận và báo cáo QH.

Thực hiện chế tài không nghiêm: Chế tài hành chính hiện đã rất nặng, phạt tối đa tới 200 triệu đồng, phạt gấp 7 lần giá trị hàng hóa vi phạm nhưng xử lý nhìn chung không nghiêm, có vụ phạt cho tồn tại, không loại trừ tiêu cực trong xử phạt. Hiếm có trường hợp xử lý hình sự.

Kỷ luật công vụ lỏng lẻo: Các vụ ngộ độc, buôn bán chất cấm, sản xuất, chế biến thực phẩm bẩn vừa qua liên tiếp được báo chí phanh phui, nhưng việc quy trách nhiệm cho công chức quản lý, chí ít cũng về hành vi “thiếu trách nhiệm trong thực thi công vụ” hiếm khi được thực hiện.

Thậm chí đội ngũ cán bộ, công chức có trách nhiệm trong lĩnh vực này từ trung ương đến địa phương hàng năm đều được đánh giá là “hoàn thành và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”.

Bên cạnh đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng nêu lên trách nhiệm của người sản xuất, kinh doanh khi cho rằng, không ít người hoặc do thiếu hiểu biết hoặc chạy theo lợi nhuận mà bất chấp hậu quả đối với sức khỏe và an toàn của cộng đồng; vô cảm, thậm chí tàn ác khi trục lợi trên sự sống, chết của đồng bào mình. Đạo đức xuống cấp và pháp luật không nghiêm đã dung dưỡng cho họ.

QH chưa giám sát tối cao về an toàn, vệ sinh thực phẩm

Nhiệm kỳ khóa XIII chúng ta chưa tổ chức một cuộc giám sát tối cao hoặc tái giám sát của QH, giám sát của UBTVQH hay một phiên giải trình của Ủy ban chuyên môn riêng về nội dung này, mới chỉ có chất vấn hoặc phát biểu riêng lẻ của các đại biểu Quốc hội.

Người hỏi cũng chẳng có điều kiện để kiểm chứng các thông tin được trả lời. (Ví dụ: Bộ trưởng nói: chỉ có 1% thủy sản, 10% rau và 7,6% thịt có dư lượng chất cấm, kháng sinh. Cử tri cho rằng chưa phản ánh đúng thực trạng nhưng không có cơ quan nào giúp đại biểu để đánh giá độc lập).

Bộ trưởng nói:“lực lượng mỏng, phương tiện yếu, kinh phí thiếu”. Đại biểu không kiểm chứng được và không lý giải được tại sao công nghệ thông tin, Chính phủ điện tử, máy móc kỹ thuật ngày càng được đầu tư hiện đại mà người ngày càng thiếu, phương tiện ngày càng yếu.

"Tôi cho rằng, trước vấn nạn thực phẩm bẩn hiện nay, phương thức giám sát như vừa qua là chưa phát huy được sức mạnh của toàn thể Quốc hội để góp phần cùng Chính phủ chặn đứng tình hình”.

Từ ý kiến đó, bà Nga đề nghị, Quốc hội giám sát tối cao việc chấp hành pháp luật an toàn thực phẩm ngay tại kỳ họp thứ 2 QH khóa XIV. Trước mắt, cần yêu cầu CP tổ chức thực hiện đúng 10 nhiệm vụ được Quốc hội giao tại Nghị quyết số 34/2009.

Đề nghị Chính phủ tổ chức ngay một phiên họp chuyên đề trong tháng tới để đánh giá chính xác thực trạng, mức độ mất an toàn thực phẩm hiện nay và có giải pháp chặn đứng tình hình.

Để chuẩn bị áp dụng Tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm tại Điều 317 Bộ luật hình sự mới với mức phạt tiền cao nhất là 500 triệu đồng, phạt tù cao nhất là 20 năm, đề nghị CP sớm rà soát, bổ sung, quy định rõ ràng, minh bạch hơn về danh mục chất cấm, quy chuẩn ngưỡng cho phép tồn dư hóa chất, kháng sinh, phương thức giám định xác định tỉ lệ tổn hại sức khỏe do thực phẩm bẩn gây nên để vừa xử lý nghiêm minh nhưng cũng tránh oan sai và hình sự hóa các vi phạm hành chính.

M.Loan (ghi)
Ảnh: Hoàng Long

Nguồn: Đại đoàn kết