Củ năng – Vị thuốc vạn năng

Củ năng (còn gọi là củ mã thầy) và nhiều tên khác: mã đề, địa lê, thông thiện thảo, tên khoa học: Eleocharis dulcis (Burmef) họ cói, được dùng làm thức ăn và thuốc từ lâu đời. Củ năng vị ngọt, tính hàn (có sách ghi tính bình).

Củ năng (còn gọi là củ mã thầy) và nhiều tên khác: mã đề, địa lê, thông thiện thảo, tên khoa học: Eleocharis dulcis (Burmef) họ cói, được dùng làm thức ăn và thuốc từ lâu đời. Củ năng vị ngọt, tính hàn (có sách ghi tính bình). Do tính lạnh nên kỵ tỳ thận hư hàn, trẻ em đái dầm. Củ năng có công dụng ích khí, an trung, khai vị tiêu thực, giải thực nhiệt trong ngực, sinh tân chỉ khát, trị 5 loại nghẹn ngạt ở cơ hoành, chữa tiêu khát, tăng huyết áp, ung thư, vàng da, phân hủy kim loại (đồng). Sách Bản thảo cầu chân nói: “Mã thầy phá tích trệ, cầm máu, chữa lỵ, trị nhọt, lên đậu, giải độc, làm trong giọng, chữa say rượu”. Sau đây xin giới thiệu với bạn đọc một số món ăn – thuốc từ củ năng:

Củ năng

Chữa sởi, thủy đậu: Củ năng tươi, sinh tân chữa khát cho trẻ em, cho nhai nhỏ, nếu non nhai nuốt cả nước lẫn cái. Hoặc mài bột pha nước uống và làm bánh ăn còn giúp tiêu hóa tốt, chữa tích trệ ở trẻ em, nhiều đờm dãi.

– Nước uống: Củ năng 60g, cà rốt 60g, hành tây 30g, nước vừa đủ. Nấu kỹ uống thay trà.

– Củ năng tươi 10 củ nghiền mịn, cơm rượu nếp 100g. Nấu chín ăn ngày 2 lần, ăn trong 7 ngày. Thích hợp với sởi, thủy đậu thời kỳ cuối và ngoại cảm phong nhiệt.

– Củ năng tươi 10 củ, nước củ cải trắng 500ml, ít đường. Nấu sôi uống nóng 20ml, uống trong vài ngày. Thích hợp sởi thời kỳ cuối và trường hợp ho khát nước.

Thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu: Củ năng 100g, đới tử, đường phèn 30g, 2.000ml. Đun nước sôi để nhỏ lửa 20 phút.

Thanh nhiệt, lợi thủy: Củ năng 60g, củ cải trắng 150g, gạo 200g, nấu cháo. Rau năng 100g, củ năng 100g, nấm hương 50g. Dầu vừng gia vị tùy ý, xào qua rồi cho nước đun sôi mới cho rau năng rồi cho bột vào sền sệt là được.

Bổ phế thận: Củ năng 100g, bầu dục lợn 2 cái, cắt đôi, đường phèn 30g đập nát, 2.000ml nước. Làm sạch đun sôi 25 phút.

Khử mỡ, hạ áp, tiêu thũng, thanh nhiệt: Củ năng 100g, thịt heo nạc 300g, rau cần 200g, dầu, hành, đường xào chín.

Thanh nhiệt tiêu thũng: Củ năng 100g, vịt nước thịt 500g, đường phèn 30g.

– Củ năng 60g, cá diếc 300g, hành, giấm, đường 20g.

Còn có nhiều món khác: củ năng xào các loại thịt, củ năng xào ngó sen…

Thanh nhiệt trừ đờm, hạ huyết áp, chữa táo bón: Củ năng với da sứa, mỗi thứ 60g, nấu thành Tuyết canh thang (một cổ phương nổi tiếng lâu đời).

– Tuyết canh thang chữa tràng nhạc bọc mủ sưng to: Củ năng 150g, da sứa 90g, củ năng bỏ vỏ, da sứa ngâm rửa sạch. Hấp chín chia 2 lần ăn hết trong ngày, ăn liền 10 ngày.

– Củ năng 500g, sứa biển 500g. Sắc nước đặc rồi cho bột khoai môn 500g vào trộn đều làm viên nhỏ. Ngày uống 15g, chia 2 lần trong 30 ngày.

Thanh nhiệt ở phế – vị, sinh tân dịch, đỡ khô khát, chữa ho nhiệt, táo bón, đau mắt sưng đỏ, kéo màng mộng: củ năng ép lấy nước, hòa nước rễ cỏ tranh tươi, nước ép lê, nước ngó sen để uống.

Lợi thủy, tiêu thũng dùng mầm củ năng sắc uống.

Chữa chứng đái ra máu: Củ năng 150g, rau câu, râu ngô mỗi thứ 30g, sắc uống.

Chữa chứng mụn nước: Củ năng 6 củ, rửa sạch giã nát, lòng trắng trứng 1 quả, trộn đều bôi lên.

Chữa chứng đầu vú nứt nẻ: Củ năng 6 củ giã nát ép lấy nước, thêm một ít băng phiến bôi lên.

Chữa ho gà: Mật ong 50g, màng mề gà 10g sao vàng tán bột, tỏi 10 tép ép lấy nước. Củ năng 500g ép lấy nước. Cho vào một lượng nước vừa phải đun sôi. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 3 thìa con.

Trẻ em viêm niêm mạc miệng: Củ năng 6 củ thái nhỏ sao tồn tính, tán bột trộn dầu vừng bôi.

Chảy máu cam do vị nhiệt: Củ năng 500g, ngó sen tươi 500g, củ cải trắng 500g, sắc uống ngày 1 thang trong 3 ngày.

Chân răng sưng đau chảy máu: Củ năng tươi 125g, lê 2 quả, ngó sen 250g, sinh địa 15g, đường. Nấu nước uống ngày 1 thang trong 3 – 4 ngày liền.

Phụ nữ băng huyết: Củ năng loại 1 tuổi 1 củ, đốt tồn tính tán thành bột, uống với ít rượu gạo nhẹ.

Trĩ chảy máu: Củ năng 500g giã nhỏ, địa du 30g, đường đỏ 150g sắc trong 1 giờ. Ngày uống 2 lần, uống trong 3 ngày.

Phòng và hỗ trợ điều trị ung thư vì có tính nhuyễn kiên, tiêu tích.

– K thực quản

Củ năng 30g, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Củ năng 20g, hậu phác 6g, trần bì 6g, bạch đậu khấu 6g, cát căn 20g, mật ong 60g, đường phèn, đường trắng, rượu vừa đủ. Ngâm 5 – 10 ngày. Uống mỗi lần 10 – 15ml x 2 lần/ngày.

– K thực quản, họng, phổi: Nước củ năng 10g, nước lê 10g, nước ngó sen 10g, nước mạch môn 10g, nước lô căn 10g. Trộn đều uống hằng ngày.

– K thực quản, phổi, vú, ruột: Củ năng tươi 60g, hải triết bì 30g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

– K não: Củ năng 40g, tam thất 10g, bán chi liên 30g, bạch hoa xà thiệt thảo 30g, thạch quyết minh 30g, bán hạ 10g, bạch truật 15g, cương tàm 10g, thiên ma 10g, toàn yết 3g, trọng lâu 15g. Sắc uống ngày 1 thang.

Thời kỳ hồi phục nên ăn thường xuyên củ năng.

BS. Phó Thuần Hương